AIS Suja
Ka E.I.A 2020, lane ka Environmental Impact Assessment, ka dei ka ain jong ka sorkar India ha kaba iadei bad ka mariang (environment) ban peit ia ka bha ka miat jong ka mariang ha ri India katkum ka E.I.A 2006.
Hynrei kyndit kynsan ia kane ka Draft E.I.A 2006 la pynkylla dur pat sha ka E.I.A 2020 da kaba ong, ba uno uno uba pyrshah ia ka jingthmu ka sorkar India yn kem bad pynngat kyndon ain ia ki, namar ka la khein ba kiba pynthut ki long ki nongpyrshah ia ka roi ka par.
Kaba mut mynshwa, ha ka E.I.A 2006 te ka sorkar India ka burom shisha ia ka mariang hynrei ha ka E.I.A 2020 pat ka kwah ban pyllong ain markhongpong, ka mut ia kaba la ju khang, yn ym khang shuh da kata ka ain thymmai lada jia ba ia kane ka Draft yn pyllong ain bad pass hapoh Parliament, Lok Sabha bad Rajya Sabha, bad ba lada baroh artylli ki iingdorbar kin mynjur, kata ka mut yn pyntrei kam kum ka ain ha baroh ka Ri India bad kane kan ktah jur ia ki Ri lum khamtam ia ka Meghalaya (Khasi, Jaintia). Ka mut ba lada kane ka E.I.A 2020 kan treikam kumba ka la mut, kata ka NGT ruh kam donkam shuh, namar ba yn khlong beit ia ka khyndew ka maw ka shyiap ka lum ka wah, dewiong, uranium.
Lada kata kan long ain, ngi kum ka jaid bynriew rit paid bad ka jaid bynriew kaba bat hi ia la ka khyndew ka shyiap, ngin sa shah thombor da kata ka ain (kata lada kan long ain) namar ki company baheh baheh kin wan hangne kin khlong jubor ia u maw u dieng, u dewiong, mawshun, khamtam ia u Uranium na Ri Khasi.
Kumta lada kane ka E.I.A 2020 kan long ain, u trai jaka puta um don hok shuh la u pyrta katba u pyrta ym don nongiarap shuh. Lehnohei kita ki pata ki dulir ba la ai da ki A.D.C, lymda ki Autonomous District council kim kyndit bynriew noh mynta hi ban pynskhem pynkhlain khamtam ia ka Sixth Schedule kaba dei ka bynta ban peit ia ka khyndew ka shyiap. Ka jingma ka ap ia ka Ri ba riewspah jong ngi kaba riewspah ha ki spah mariang nadong shadong. Kata ka por kan poi ba ngin long tang ki nongpeit aiu ki company heh kin leh, ngin long kiba shah knieh ia la ka hok, ngin long tang kum ki mraw ha la ka Ri.
Ka jingkylli ia ka sorkar India kan long mynta bad pyrta ban khang ia kane ka ain ha ka Ri jong ngi, namar lada ngi iohthiah lyngngai ngin ym sngewthuh ynda la kyndit la shah knieh artat ym myntoi shuh.
Lada kane ka ain kan treikam, ki ban shah ktah dei ma ngi kum ka jaid bynriew. Na kata ka daw kyndit ko riewstad ka Ri Khasi Jaintia, bad to sngewthuh ko paidbah nongshong shnong ba ka jynjar ka don ha khmat jong ngi, ban leit pyrta ban ia kren ia ka sorkar kmie katba ka por ka dang biang. Ieng pyrshah, ba kane ka Draft E.I.A 2020 kam dei ban long ain ha ka ri jong ngi, bad khamtam dei ban pynkhlain noh ia ki ain kiba dei jong ki Autonomous District Council ha kaba iadei bad ka khyndew ka shyiap, ban pynneh pynsah ia ka rukom nongioh kynti ia ka khyndew ka shyiap. Kumta, lada ym ia kyndit noh mynta hi ban pyrta ban iathuh ha u paidbah nongshong shnong, ba un ieng pyrshah ia kata ka jingthmu ka sorkar kmie, kam myntoi ynda la dep ka kam. Kaba khatduh, ngin jia long shisha tang ki nongthoh dieng bad ki nongtong um jongno re. Ngin long ki mraw ha la ka Ri.
To kyndit ko Ri Khasi, to kyndit ko jaid bynriew. To pyrta mynta, wat pyrta ha Ri khlaw.
Phi don ban ong eiei?