Halor ka jingrwai Ri Khasi Ri Khasi

Bah Powell Sohkhlet

Nga la ïoh ban pule ïaka Article jong u Bah Purningstar Shabong, halor ka jingrwai Ri Khasi Ri Khasi,ha kine ki khyndiat sngi,kaba la mih ruh ka jingïatai ha ki Social Media bad kane ka Article ka la mih ruh ha ki kot khubor. Lehse ka jingpynmih une u nongthoh ïa kane ka Article ka long hadien ba ka KHADC, ka la sdang ïa ka Dorbar Mangtyngka jong ka snem 2020, da kaba tem ïa kane ka jongrwai ba la rwai bad pynmih ha ka thup jingrwai jong ka Seng KSU.

Nyngkong, nga sngewdei ban ai ka jingïaroh ïa u Bah Purningstar, namar ba u la pyllut por ban wad bniah halor kane ka jingrwai bad u la lap ïa kito ki dkhot kaba u la pynmih ha ki kot khubor. Ngi donkam ïa ki riew wad bniah kiba kum kine, namar ka jaidbynriew Khasi jong ngi, ka duna than ki riew wadbniah kumba kum kine.Bunsien ngi shu ïohi ha ki kot khubor ïa kita kiba pass Ph.D, hynrei ki subject ne ki thesis pat bun ki bym don jingïadei bad ka jaidbynriew. Toi, ngim pynrem ïa ki haba ki lah ban wad bniah pat ïa kiwei pat ki bynta jong ka jingim briew.

Halor ki bynta kiba u Bah Purningstar, u la kynthoh ïa kane ka jingrwai ba kadei ka jingrwai kaba pynjem rngiew ïa ka jaidbynriew. Ngam tip haduh katno ka long kaba shisha ba tang na ka daw kine ki dkhot jong kane ka jingrwai ka jaidbynriew kan jem daw hem rngiew noh. Sa kawei pat ka long, ba kine ki dkhot kumba la sei madan da u nongthoh, ngam kynmaw ba ngin ïarwai. Naduh ba nga dang shong Klas A Rit ha Shnong la hikai ïa ngi ba ngin rwai man la ka sngi. Kadei hok ruh ïa ngi ban gin rwai, namar ka dkhot kaba nyngkong ka kren shaphang ka jingieit ïa la ka ri haba ka ong, “ Ri Khasi Ri Khasi- Nga ieit ïapha- Ka ri kaba ieit uba rim uba jah- Ki tymmen mynhyndai la ngim ïohi shuh- Jingkynmaw ïa ki kan ym duh. Baroh na ngi, ngi sngewthuh katno ka kordor kane ka dkhot jong ka jingrwai, kaba u Rev. John Roberts, uba long u Kpa jong ka thoh ka tar Khasi, u la thoh um kum uta u Poiwir kumba la ong da u Bah Purningstar, hynrei u la kheiñ ïalade kum u Khasi bad kaba da sngewtynnad ka long ba u pynkynmaw ruh ïa ki Kpa tymmen, ba ngim dei ban klet ïa ki. Nga, nga ong ba sngew jemdaw bad sngewjem rngiew pynban ba ym dei uwei ruh u Khasi uba lah ban kot rynïeng bad u Rev. John Roberts ban thaw ïa ka jingrwai ieit ri, haduh ba hap ban shim beit ïa ka jingrwai ba thoh ma u. Lehse ha katei ka por ruh ki mynhyndai jong ngi, ki ïohi ba kane ka jingrwai ka pynkhih mynsiem ïa ki ban ieit ïa la ka ri bad ki pdiang ïa kane ka jingrwai bad ka la rung ruh ha ki kot pule Khasi mynba ngi dang leit skul LP.

Hynrei kaba lyngngoh ba kumno kine ki dkhot ba la sei da u Bah Purningstar ki mih pyrthei mynta. Balei ba naduh ka por u Rev. John Roberts kim mih ki jingpyrshah ïa ka jingrwai Ri Khasi Ri Khasi. Lehse ha kine ki por, lada kine ki dkhot ki don shisha ha kata ka kot The Khasi Third Reder, ki riewrangbah ki la weng noh ïa kine ki dkhot kaba ym sngew ïahap bad ki don beit tang kito ki dkhot ba ngi ju ïarwai shitrhem haduh mynta bad kane ka jingrwai ka neh ka sah haduh mynta.

Halor ka dkhot-

“ Ri Khasi Ri Khasi, ïapha nga isynei

B’u shukor u ksuid i’U Thawlang ka ïawbei

Ka jingdum u soitan ka tap ïa ka ri

Ah U Blei to kynmaw ïa ngi”

Ngam ïohi ba kan don kano kano ka jingkren beiñ ïa ki ïawbei bad ki Thawlang jongno jongno ruh, hynrei u kren ïa kata ka jingshah shukor ha ki ksuid ki khrei, ha kaba ka ri ka shah tap ha ka jingdum ha ki bor u soitan. U Rev. John Roberts u khlem ong ba U Thawlang ka ïawbeit kidei kita ki ksuid ki khrei, hynrei u ong ki shah shukor. Lehse ha ka por jong u, u Rev. John Roberts u ïohi ïa ka jingjyllei ki kam sniew, ka jingshah tap ha ka jingdum bad ka jingngeit bieit (Ym dei ka jingngeit niam) bad u thoh ha kane ka dkhot.

Halor kato ka dkhot kaba ong,

“La wan u phareng, kiw u dykhar

Ka suk ka Ri Khasi, ka’n shai ruh kydar

Ka’n phet ka jingbieit.jingdum kam don shuh

Ki syntiw ka jingtip, ki’n phun”

Ha ka por u Rev. John Roberts, ki phareng ki dykhar, khamtam ki dykhar kim dei ki dykhar jong kane ka juk ba mynta, kiba thmu ban wan kurup noh ïa ka bylla ka sngi, ka kamai kajih jong u khun khasi khara. Hynrei kidei kiba wan da ka mynsiem ban khaïi kan pateng ban plie lad plie lynti ïa u khun khasi ha kam khaïi pateng. Bad ym lah ban len ruh ïa ka jingshisha ba bun ki Khasi ki la leit khaïi shaduh Dhaka shaduh Kolkata lyngba ka jingïalam lynti ki phareng ki dykhar. Nga ju ïoh sngew na ki riewtymmen ki ju ïathuh khana kumno ki ju leit khaïi bad ki khar Shilot sha East Pakistan(Bangladesh mynta) bad ki briew na riwar ki bha ka kamai kajih. Don ruh ki dykhar kiba la wan kiew shane bad leh ïa ki kam kiba bha ha ka imlang sahlang. Ki Mishoneri phareng haba ki wan shane, ki seng ïa ki skul, ki seng ïa ki hospital bad u Rev. Thomas Jones lei lei u la pynïoh syndon ïa u dak thoh Khasi. U Dr. Gordon Roberts, u la seng ïa ka Hospital. U John Roberts, u la iehnoh shiteng na ka jingleit shuti jong u haba la khie u jumai bah ha Ri Khasi ha ka snem 1897 ban wan ïarap ïa ki Khasi.

Te ban shu ong ban shu kren beiñ ïa u (John Roberts) ba u thoh ka jingrwai ban pynjem daw bad pynjem rngiew ïa ka jaidbynriew Khasi ka long ka bym lah ban pdiang da lei lei ruh.

Ngi dei ban tip ruh ba ka jingrwai Ri Khasi Ri Khasi kam dei satia kata ka jingrwai ieit ri kaba la ithuh da ki bor sorkar ne kumba ka long ka National Anthem. Hynrei kadei ka jingrwai kaba shu mih hi na ki tyllong dohnud jong u paid Khasi, haba u don ha kano kano ka khep ba u sngewsynei bad sngew ieit ïa la ka jong ka ri.