Shillong, 2 Nohprah:
Ka Khun Hynniew trep National awakening Movement (KHNAM) ha ka jingiakynduh bad ki nongthohkhubor mynta ka sngi ha Shillong Press Club ka la pynpaw ba la donkam ia ka sorkar ba kan pynkylla thymmai noh ia ka Reservation Polisi lane ka bhah hapdeng ki lai jaitbynriew ha kane ka jylla Khasi, Jaintia bad Garo la ka dei ha ka io kam ioh jam ne la ka dei ha la pule puthi. Katkum ka jingong u General Secretary ka KHNAM u bah Batkupar Wahlang u la ong ba ka Reservation Polisi kaba dang neh haduh mynta ka dei kaba la saiñdur naduh u snem 1972 lyngba ka Clause 4 jong ka Article 16 ka riti synshar ka ri India bad la pass ia ka Resolution ha u snem 1972 hynrei haduh mynta katei ka polisi ka dang neh kumjuh khlem kano kano ka jingpynkylla.Haba phai sha Reservation Polisi ia ki lai jaitbynriew ha kane ka jylla u bah Batkupar u la ong ba ka la noh shilliang palat bad ka kham bun sha u Garo haba ia nujor ia ka jingbun briew ki Garo bad ki Khasi-Jaintia kiba don ha ka juh ka thup, “Ng ii ba ka long pynban kumba ai da ka kait nuid ia u Hati katba da ka kait nat ia u khyllung” on gu bah Batkupar Wahlang. Katkum ka Reservation Polisi kaba dang pyntreikan haduh mynta u bah Bat u la ong ba ka bhah ki lai jaitbynriew ka long 80% hynrei na katei 40% ka dei ka jong u Garo katba 40% kaba sah pat ka dei ka jong u Khasi-Jaintia.
Shuh shuh utei u General Secretary ka KHNAM u la ong ba ka la don ka por mynshuwa ba ki khot aplikeshon ban thungkam LD hapoh Secretariat bad ha katei ka jingkhot thungkam u la ong ba kiba bun ki Khasi-Jaintia kiba la pass ia ka eksamin ialeh kam ki don ha ka thup jong ka Waiting List katba ki Garo pat tang kiba la pass ia ka eksamin kim pat lah ban pyndap ia katei ka 40% ka bhah jong ki kumta la hap ban pyniakhun eksamin biang ia ki sa shisien ba kin pyndap ia katei ka kam bal ait katku ka bhah jong ki, “Teng teng haba poi rung ha Secretariat la i pynban kumba ka dei ka sor Tura” ong u bah Batkupar haba siat pharshi ia ka jingbun ki Garo hapoh Secretariat namar ba ka jingioh lad lyngba katei ka Reservation Polisi.
Haba phai pat sha ka pule puthi bah Batkupar u la ong ba ki samla pule Khasi –Jaintia kiba dei ban bteng ia ka jingpule jong ki kham shajrong bunsien watla ka mark ba kiioh ka long kaba heh kaba la kot sha ka 70% ne tam pynban kim ioh ia ka bhah jong ki na ka Quata sorkar namarba la ailad beit tang kata ka 40% bad ym don jingkheiñ ia ka jinglah jong ki ban leh bha, hynrei ki samla pule Garo pat u la ong tang 36% ne tang 40% ruh ki la ioh ban leit pule shabar ne ban bteng ia ki jingpule jong ki kham shajrong.
Katkum ka jingong ki nongialam ka KHNAM ki la ong ba ka la dei ka por ba dei ban pynbeit thymmai noh ia ka Reservation Polisi da ka Cut Percentage kata ban ailad uno uno u khynnah uba tam ia kata ka Percentage ba la buh un ioh rung ha ka thup jong ka 40% hynrei lada ym lah kumta ka KHNAM ka la ong ba kan bha shibun ban pynduh noh beit ia ka Reservation Polisi hynrei ban ailad beit ban ia khun katkum ka jinglah jong u khynnah pule lane ki samla wadkam ban ia khun ha ka eksam tangba katei ka jingailad pat kan dei beit tang na bynta kine ki lai tylli ki jaitbynriew jong kane ka jylla.Ki nongialam ka KHNAM ki la iathuh ba dang shen ki la pan jingtip lyngba ka RTI na ka Personnel Department ka sorkar jylla ban ioh jingtip shaphang ka kyndon kumno la ai bhah ia ka 80% sha ki lai jaitbynriew, hynrei ka jubab ba kilaioh la ong ba la ai bhah ia ki katkum ka jingdon briew ka Census 1971 bad ha katei ka Census la pyni ruh da ka jingthoh ba ka jingdon briew ki Garo ha utei u snem ka long 325872,ki Khasi 380069 bad ki Jaintia pat 108289 ngut.
Kitei ki nongialam ka KHNAM ba kynthup ia bah Adelbert Nongrum-CEM barim u bah James Ban Basaiawmoit ,Thomas Passah President Youth Wing bad kiwei pat ki la ong ba katei ka dei ka jingsdang jong ka jingiaid lynti jong ka KHNAM halor ka Reservation Policy hynrei ki la ong ba katei ka jingiakhun jong ki kam dei ba ki thmu ban wanrah ia kano kano ka jingsngew pher jaitbynriew hynrei ka dei na ka bynta ka lawei jong ka jylla, “Lada ngi kwah ban iohi ba ka jylla jong ngi kan phyrnai ngi donkam ban peit ia ki briew kiba la nang la stad, ngi kyrmen ba ki paralok Garo jong ngi kin ym sngewpher” ong u bah Batkupar uba la bynrap biang ba kam dei shuh ka por ban hun ia ka 40% hynrei u bym ler kam pat. Katba u bah Adelbert Nongrum pat u la ong “Ngi hap ban ia khun ban im ialade kam pher lada ki don kiba sngewthuh bakla da kaba ong ba ka dei ka jingsngew pher jaitbynriew ruh”.U bah Thomas Passah pat u la ong ba ka jingiakhun da kaba khuid hapdeng ki samla pule la ia ka kam ne ka jingioh bhah ba pule shajrong ruh kan dei kaba biang tam. Hynrei u la ong ba ka donkam pat ia ka sorkar ba kan wanrah ia ka polisi kaba biang ha ka pule puthi khnang ba ka pule puthi ha ka jylla kan long kaba ryntih ia baroh.Ki nongialam ka KHNAM ki la kren sngew diaw mynsiem ruh halor ka jingbym leh eiei ki seng riewlum kiba la bat teng ia ka bor synshar kum ka UDP ne HSPDP ia ka Reservation Policy bad ki la kynnoh ba lehse ka daw ka dei ba ka don eiei ka jingioh nong politik kaba na shalyndet.
Phi don ban ong eiei?