Ka sorkar jylla, ka don ha ka jingai jingiaroh dalade bad ialade, ha ki sngi ba ladep, da kaba ka pyni, ba ka jingsiew khajna lane ka Goods and Service Tax (GST), ka la kiew ha u snem 2023-24, ha kaba ka la ioh lum T.1,723klur bad katei ka kiew, na ka T.1,118 ha u snem 2021-2022.
Kane ka jingai jingiaroh, ka pyn pyrkhat ia uba bun, ba katei ka jinglum pisa, ka wan na kaei ka thymmei bad la ka wan na ki riew paidbah ne ka dei kaba shna hi ka sorkar, na kaba wan na shabar ri, na ki ram bapher bad kumta ter ter; hynrei ka jingshisha, ka long ba ka khajna GST, ka dei kaba lum na u paidlang ka jylla bad katei ka kynthup ia baroh ki jingthied bad ki jingdie, kiba la shah ot ha katei ka khajna, ha ki dor bapher bapher, kiba sdang naduh ka jingkhein kaba 5 percent, don kiba poi sha ka 12 percent, 18 percent bad ter ter.
Ka mat jong ka GST, ka dei kaba jrong bha ban iatai, hynrei kane ka khajna, ka dei kaba la shu pynbor ia kiba bun ki nongkhaii ha kine ki sngi bad ba ka sorkar jylla, kam shym la thawlad ban iarap ia kiba trei kam lajong, hynrei ka kwah beit ban lum tang ia ka khajna, wat haduh ba ki nongsiew, kin hap ban shim da ka ram ka shah.
Ka nuksa kaba shai bha, halor ka jingthombor ia ki paidbah, ka dei halor ka khajna kaba 5 percent ia u khaw byrni bad ki nongthied khaw, kiba don da ki lak ngut ha ka shisngi, ki hap siew tam 5 percent, ia ka bai khaw sha u kharkaia bad katei ka pisa, ka shu leit sha ka pla jong u kaia, namar ba ki nongthied kim don ia ka GST account bad kumta u nongdie, um lah ban shna bill.
Ki bun bah ki jingdie bad ki jingthied, kiba la khniot na u paidbah ha kane ka dur, ba kynthup ia ka jingpruid, ia ki jingbam bapher, ki dawai, ki biskit bad kitei kiba shu ioh bam jem ki nongdie, namar ba ki paidbah, kim don account, ba kin shna bill bad ba kin thep ia katei ka pisa kaba ki khein tam.
Nangta ki nongdie, haba ki la pyllait ia ka mar na kti jongki, ki hap ban shna bill bad mar ia shna bill, ki la hap siew GST, wat la kim tip satia, lano kin ioh sha lade ia katei ka pisa ba ki die jingdie, khamtam, lada dei sha ki tnat sorkar, ha kaba ka shim por, da ki bun bun snem.
Kam dei tang kata, sa kito kiba don GST account, kin hap ban pyni man u bnai, ia ki jingkhein jingdiah bad katei ka ktah ia ka jinglut jingsep, namar ba ka dei kaba hap siew sha kito kiba ju trei ia ka kam.
Haba ka sorkar Meghalaya, ka pyni ia ka jingkiew jong ka GST, ka la dei ruh ban pyni, ia ka jingkiew jong ka Gross Domestic Product (GDP) lane ka jingpynmih ia ki mar ki mata bad ha kajuh ka por, ka dei ruh ban ai lang bad ka per capita income lane ka jingioh kamai jong u briew shimet bad kitei kin lah ban pyni ba ka jingioh kamai lane ka jingpynmih ia ki tiar ki tar, ka kiew shisha ha ki snem ba ladep bad kumta ka GST, ka dei hok ban kiew; hynrei lada uba thied nar rod, uba thied dewbilat ban pyntrei ia ka surok, ula siew lypa ia ka GST bad un sa ioh ia ka bai trei jongu, ynda ula dep pura ia kam kaba lah ban shimpor, ar lane lai snem bad katei kan dei ka jingknieh noh ia ka pla jong u briew shimet, na bynta ka jing donkam pisa palat jong ka sorkar bad ka wan hangne, ba ka sorkar te kan nang khie spah, katba u riew paidbah, un sa nang shah kit ram.
Phi don ban ong eiei?