Ki nonghikai Deficit, ki don ha ka jingkhie bitar kaba jur ia ka sorkar MDA bad khamtam ia U Conrad Sangma, myntri rangbah ka jylla, namar ba um treh ban ia kynduh ia ki, ban iakren halor ka jingeh, kaba ki ia kynduh ha ka siew ka tda jongki; hynrei ka don pat ka jingsngew shutia noh, ha kane ka bynta bad kata ka long, ba ki byrngem ban pynthut ia ka eksamin Secondary School Leaving Certificate (SSLC), kaba dei ban sdang ha U Iaiong 2021.
Ka la dei ia ki nonghikai, ba kin ia khun ne ia pyni bor bad U Conrad Sangma, lane U Ma Lahkmen Rymbui lane ba kin leit tur sha Secreteriat lane sha ophis, ka tnat pule puthi; hynrei, lada ki pynthut noh ia ka eksamin ki khynnah SSLC, kata ka pyni, ba ki kwah ban khanglad pynban, ia la ki khun ki kti, ia la ki para, ki pyrsa, ba kin ialeh ia katei ka eksamin, kaba ki la hikai shitom hi ma ki ban pynkhreh bha ia ki khynnah skul.
Ngim tip, ia ka daw jong ka jing ia pyni bor hapdeng ki nong hikai bad ka sorkar jylla, namar ba ki nonghikai Deficit, ki dei kiba don bynta lang ruh bad ki Managing Committee jong ki skul, naduh ka por ba thung ia ki bad khlem pep, ki don ia la ka jong ka hok, ba kin ioh ia ka bai nong ba ki trei; hynrei lada ki pep noh na skul bad ki pep noh, na kaba pyniaid eksamin, hangta, ki ban duh, kin dei ki khynnah pule kiba duk bad ki nong kyndong bad kim dei ruh ki khun jong U Conrad Sangma lane U Ma Lahkmen Rymbui.
Ngin donbok, ba kan poi noh ka jing ia peit hapdeng kitei ki arliang mamla, ha ki sngi, ki ban sa wan, lane ka education department, ka la dei ban buhteng noh shwa ia ka eksamin SSLC bad kan nang ia pyni bor bad ki nonghikai.
Ha kajuh ka por, ka la dei ia ki seng bapher jong ki nonghikai ha ki skul, ha ki higher secondary bad wat ha ki kolej bad ki university, ba kin mih shakhmat ban kren kham kyrpang, ia ka bha ka miat jong ki samla pule ha kine ki sngi.
Ngi iohi shai ia ka jinghiar ka pule dangle ha kine ki sngi, khamtam ki samla trai jylla, ha kaba u soh jong ka jingtrei shitom jongki, ynda la kut snem, um long satia uba ai jinghun bad kam dei tang katta, katei ka ialam ruh ha ka jinghiar jongki ha ka ioh kam ioh jam bad ka la dei ia ki nonghikai, ba kin pynshat jingmut ia ka pule puthi, kat kum ka juk thymmai.
Kane te nga sngew ba kala bakla kim dei ki khynnah skul kiba shynshar hnrei ka dei ka sorkar, ngi dei ban ia khih / ia kren bad ka sorkar ymdei ban khanglad iaki khynnah skul.ki bapli kin leit shano iaka problems jong ki nonghikai.
Tur shaprang khlem jingdheptieng baroh ki nonghikai,ki kmie ki kpa ne ki nongri nongsumar (nahnah,meisan,marit,mama bad kumta ter2) dei ha Kane ka por ba ngi don ka hok ban iaid shakhmat kane ka dei ka por ba ngin pyni ba ka Kam synshar khadar Kam dei ban iaid ha la ka Mon namar lada khlem jied hi ma ngi ki paidbah kin ym ioh shong shuki baheh bad ha kajuh ka por ngi dei ban ialeh bad tur naphang bad kren sngewthuh ba ma ki te ki labiang la ka pla ka pdok la ka jingim ba ki donkam ha baroh ki Minit ki kynta ki saw aiom saw por kumta ki dei ban pyrkhat Lem IA ngi ki riew paidbah …..JINGSTAD BA SHONGDOR, LONG THIK KUM MAWKORDOR, BA HANO2 YM DON BA LAH BAN PYNSHONGDOR.