Bah Monarch Shabong
Ka jingpang corona ha ka jylla, ka dei ka kam buhrieh kaba da palat than, ha kaba ym long tang ban iathuh la kiba pang, ki dei ki shynrang ne ki kynthei, lane ki dei kiba shong ba sah shaei (yn nai iakren shuh ia ka kyrteng).
Ha ka por ba ai jingtip nyngkong, ia ka jing ioh pang U Dr John Sailo, la shu iathuh ba u dei u doktor ka Bethany bad na ka shyntur jong u myntri rangbah ka Jylla, kam shym la mih satia ka kyrteng jong utei u doktor, wat haba ula khlad ruh; hynrei ki dei ki kotkhubor bad kiwei ki thymmei, kiba la sei bluit ia ka kyrteng jong utei u doktor, namar ba phi lah ban buhrieh ia ka kyrteng jong uba pang, hynrei ia uba iap, kat ka kyrdan jong U Dr Sailo, phim lah ban buhrieh sah, namar ba ka khubor sngewlem (obituary), ka dei ban leit ha ka kyrteng jong u briew bad kam dei da kaba shu ong, u nongpang coronavirus lane uba dei u doktor rangbah ka Bethany.
Hadien jong U Dr Sailo, ngi la shu ia tip, ba ki don kita ki shiphew, 11 lane 12 ngut, kiba pang, hynrei ngim ia tip ia ki jaka sah jongki lane ki dei ki shynrang ne ki kynthei bad haduh mynta, ngim pat lah ban ai jingtip sha ki paidbah, la ki don katno ngut ki shynrang bad katno ngut ki kynthei kiba ioh ia katei ka jingpang ha ka Jylla.
Ha ka sngi hat majai mynmiet, u myntri rangbah, ula pyntip biang ha ka facebook peij jongu, ia iba ioh pang coronavirus, tangba la shu ong ha ka ktien phareng “one person” lane lada kylla ha ka ktien Khasi ka long “iwei i briew” bad ia itei ruh, ym shym iathuh iba na kaei ka jaka bad la iathuh biang, ba i dei iba la don ha ka jingshong kyrpang ha Tura, hadien ba i wan phai na Chennai. Ngim tip ia ka ain jong ka World Health Organisation (WHO) lane ka ain jong ka sorkar India, ha kaba iadei bad ka jing pynmih ne buhrieh kyrteng, namar ba ha Assam, Manipur, Tripura; la batai lut khoit, naduh ka rta, ka jaka, ki shynrang kynthei bad kumta ter ter.
Ym tang katta, lada ia ka kyrteng, lane ia ka jinglong shynrang kynthei, la buhrieh; hynrei kumno pat ba ka sorkar India lane ka sorkar Assam, ka sei beit shabar wat ia ka jinglong niam jong kito kiba ioh pang, da kaba la shait ong, ba kito kiba ioh pang, ki don jing iadei bad ka lehniam Markaz ha Delhi bad katei ka dei ka mat, kaba ngi hap ia shai, halor ka jing set khop ia ki jingshisha jong ki nongpang ha Meghalaya.
Ban pynkut; ka jingshisha, ka long ba ia ka leit ka wan, ka iaid ka ieng jong u briew, kam long kaba suk ban bud dien, ha kaba wat ka longkmie kaba shong iing ruh, ka don ki lok ki jor kyrhai; don kiba na shnong, don kiba wan nabar bad don ruh kiba wan na jngai bad haba mih kum kine ki khubor, ka mih ka jingkylli, la u ne katei kaba ioh pang, ka dei kaei ka kyrteng, haei ka jaka sah bad u/ka dei ne em kaba ngi la ia kynduh bad kumta ter ter bad lada ngi la tip, ngi lah ban husiar hi dalade bad ialade; hynrei lada shu ap ia ka jingtip na kitei kiba ioh pang, ngi hap ban sngewthuh ba ka 23 sngi ban kynmaw lut, kam dei kaba suk (khamtam ia kito kiba tlot ka bor kynmaw) bad haba ka long kumta, ka jingtip, ka shu sahkut bad ka shu sahdum bad kaba eh ka long, ba haba don ki kes, kiba thymmai, ioh shu kum kdew kti shi kdew kti biang ia u nongpang, ba nyngkong ha kaba la iohi ba ki trai iing, kim treh ban pdiang bad ki diaw mynsiem ban shu shah kdew kti man ka por).
Don shibun ki briew, ki bym kwah ban buhrieh, haba ki ioh ia katei ka jingpang, ki pynpaw paidbah bad ki kyntu ruh ia kito kiba ia kynduh bad ki, ba kin sumar hi dalade bad ialade bad katei kein, ka dei ka dawai bah, lane kaba ki ong prevention is better than cure, lane ka jing iada ka kham bha ban ia ka jing sumar.
Bha ban buhrieh kyrteng ki nongpang….
Kane ka jingthoh jong I Bah Monarch Shabong ban ong ba dei ban pyntip ia ka demographic characteristic jong u nonpang te ka bym lah ban long. Hoid ia ka jaka sah bad snem te hoid lah ban pyntip, hynrei kyrteng te should always be confidential jong ki nongpang. Katno ki nongpang ki sngewdiaw mynsiem bad lada kiwei ki tip ba u/ka ioh ia kane jingpang lei katno ka jingktah ha ka jingsngew jong kine ki nongpang. Peit tang ia ki nongpang Pulmonary TB kiba undergo MDR/XDR ne kiba ioh HIV katno ka jingsngew diaw mynsiem jong ki ha ka imlang sahlang.
kane ka jingkwah jong i Bah Monarch Shabong ka long tang ka jingkwah lorni ban tip lorni ia ki nongpang. Ynda phi la ioh ialade ia kum kine ki jait jingpang kiba ka imlang sahlang ka tieng te phin sa sngewthuh ia ka jingsngew ki nongpang.