“Balei ki Khasi bad Garo ki ai jait sha ka kynthei”

Da u Ex.Rev.K.Langrin, Seiñduli,
West Khasi Hills District.

Lehse ki don bun jait ki jingbatai halor katei ka phang, “Balei ki Khasi bad Garo ki ai jait ia ki khun sha ka kynthei”, kata ka shong katkum ka jingioh jingtip jong ki nongthoh. Lada don ki ban batai sa da kumwei ruh ngam sngeweiei namar ka dei tang ka jingiathuhkhana pateng jong ki riew tymmen. Ki tymmen Khasi ki iathuhkhana ba hyndai kulong ki khasi bad ki Garo ki ai jait sha u kpa kumba leh kiwei kiwei ki jaitbynriew. Ka daw ba ki sa pynkylla noh ia ka rukom ai jait na u kpa sha ka kmie ka long kumne:

Kiba la wan kiew nyngkong shane sha ri lum jong ngi dei ki Khasi kiba kynthup ia u Khynriam, u Pnar, u Bhoi, u War, u Maram bad u Lyngngam. Ki Khasi hyndai ki dei ki jait briew kiba im tang ka ialeh thma. Don ki thma ba ki ialeh bad kiwei ki jaitbynriew, don pat ki thma ba ki ialeh para Khasi. La ong ba ki rangbah kiba leit sha ka thma don kiba dang wanphai, don ruh kiba iap noh ha ka jingialeh. Ynda la iap ki kpa, ki kmie kim treh ban ri ban sumar ia ki khun namar kim dei na ka jait lajong. Te kiba pli ki khun ki la hap ban shu shang makia ynda haba la iap ki kpa. Ki im da kaba bam katba ki ioh lada dei ka ja ba la bret ne ki soh khlaw. Ha kata ka dur bun ki khunlung ki khynnah ki la shu iap ei khlem nongsumar.

Haba ki longkpa kiba dangim ki la iohi ia kata, ki la isynei. Kumta, la don kiba la ai jingmut ban ia pyrkhat thymmai noh. Te ki lum ia ka dorbar bah ba la kynthup ia baroh ki jaitbynriew Khasi- Khynriam, u Pnar, u Bhoi, u War, u Maram bad u Lyngngam. Hadien lai sngi jong kata ka dorbar, la don ki riew rangbah kiba la ai jingmut ban pynkylla noh ia ka jingai jait. Kata ka long ba ia ki khun yn ai jait noh sha ka kmie khnang ba kan sngew trai. Baroh ki Khasi ki la sngewdei bad mynjur ia kata. Ynda la wai ka dorbar, baroh ki la leit phai sha la ki shnong bad ki pynbna ba naduh kata ka por ia ki khun dei ban ai jait sha ka kmie. Naduh kata hi ka por baroh ki Khasi ki sa kylla ai jait ia ki khun sha ka kynthei. Ïa ka snem ba ki leh kumta te ym don ba tip namar ha kata ka por ki Khasi kim pat nang ban thoh bad kim pat nang ruh ban kheiñ snem.

Hadien bun phew snem la sdang wan kiew sa ki Garo. Ka shnong Shella ka dei ka jaka ba ki Garo ki wan rung. Haba ki Garo ki la poi harum jong ka shnong Shella, ki Khasi ki la leit pakhang lynti ban ym ailad ia ki Garo ban kiew shane sha ri lum. Kumta, la khie ka thma hapdeng ki Khasi bad Garo ha ka madan jong ka them Shella.

Hapdeng jong ka thma la ther u ‘lapbah uba jur. Te ka them Shella ka la kylla long kum ka duriaw. Te ki Garo ban lait na ka jingiap jyllop ki la shna da ki lieng ban shong. Mynmiet pat ki Garo ki pynkylla pyllup ia kita ki lieng ban thiah khnang ban iada na u slap bad ka jingkhriat. Ynda la sangeh u slap ruh ki Garo ki pynlong ia kita ki lieng kum ki ïing ban thiah mynmiet. Ki Khasi haba ki la iohi ia kita ki lieng ba la dem pyllup jong ki Garo ki la itynnad. Bad ki la ia ong, “To ngin ia shna îing noh kum ki thie ki lieng jong ki Garo.” Dei na kata ka daw ba haduh mynta ki dang don ki ïing jong ki Khasi kiba dang bat ia ka niam tynrai kiba la shna kum ki lieng ba la dem pyllup.

Ka thma hapdeng ki Khasi bad Garo ka la neh shi taiew tam hynrei ym don ba jop. Ka jingiap briew ka la long kaba jur ha baroh arliang. Ha kaba khatduh, ki Garo ki la wer iasuk noh. Ki Khasi ha kata ka por ki la ong ia ki Garo, “Lada phi lah ban bud ia ka dustur jong ngi ban ai jait ia ki khun jong phi sha ka kmie te ngin iasuk; bad ngin shah ia phi ban kiew shane sha ri lum. Ka don ka jaka ba dang lait ka bym pat shong briew mano mano ruh shathie shaphang sepngi, te phi lah ban shong hangto.” Ki Garo ruh haba ki la iohsngew ia kata ki la mynjur bad thap kti. Ki la ong, “Naduh mynta ngi ruh ngin ai jait kmie noh ia ki khun kumba leh ma phi. Bad ngin ia long noh kum shi hynmen para.”

Te ki Khasi ki la pyllait lynti ia ki Garo da kaba suk. Ki Garo ki la ioh ban kiew sha lum. Tangba ki la hiar shaphang sepngi ban shong shnong. Dei naduh kata ka por ba ki Garo ki sa pynkylla ia ka jingai jait ia ki khun sha ka kynthei.

Naduh ba la pynkylla ia ka rukom ai jait sha ka kmie ba ki Khasi bad Garo ki la sdang roi. Te ha ka jingsngew jong nga ngim dei shuh ban dang pynkylla ia kane ia kaba ki kpa tymmen jong ngi ki la smai bad la suit la shor da u klong u skaw hyndai.