Bah RM Shabong

Nga ju dei uba shait sngew tynnad ban sngap ia ki jingrwai Khasi, ha ka All India Radio, Shillong, ha ki snem kiba kham mynshwa bad kawei kaba shait tied kyndit ha ka shadem jongnga, ka long, haba la pynbna ha All India Radio, ba u ban rwai, un dei U bah aaaaar, namar ba ngam tip, la kin kynnoh ia U bah R Monarch Shabong, ne u bah R Waroh Pde. Hynrei ki jingrwai jong kitei ki R, ki don la ka jong ka jingbang, tangba ki kham tyllun ia ka sobjek jingieid.
Ha kine ki ar sngi ba la dep, ki la don arngut ki nongrwai ba khraw jong ka Ri Khasi, ki la khlad noh, U Bah R Waroh Pde bad nangta U bah Rana Kharkongngor.
Nga shu sngew dum jingmut ialade, mar ia ioh sngew ia kitei ki ar tylli ki khubor, namar ba kitei ki arngut, ki dei ruh ki paralok jongnga suda.
Bad U bah Waroh Pde, la antad, ba ngi ia sdang rwai lang ha ki juh ki snem 86 shaneng, hynrei U bah Rana, te ula sdang rwai shwa bun snem ban ia nga, wat la katta, ngi don ka jing ia sngew tynnad bad ia sngew ieid kum paralok bad kum para nongrwai ruh, ha kajuh ka por.
U bah Waroh Pde, ula khring ia ki nongsngap jingrwai, kylleng ka Ri Khasi Jaintia, lyngba ka jingrwai jongu, “Jadu ai sha” bad ka dei, kawei na ki syiem jingrwai, kaba la mih na ka sur ba ih jong U Bah Waroh Pde.
U Bah Rana Kharkongngor, u dei lehse, u nongsdang ha ka jing pynmih ia ki kaset khasi, ha ka Ri Khasi jongngi bad ki don bun ki jingrwai jongu, kiba khring ia ki shkor jong ki nongsngap bad kawei na ki jingrwai, kaba sngew shoh jingmut bha, ka dei “ah ko jingsuk”, kaba ula rwai ha kawei na ki thup kaset jongu.
Ki nongrwai ba rangbah, ki pynpaw ia ka jingsngew duh kaba khraw, halor ka jingkhlad jong kitei ki arngut. Na ka liang U bah Headingson Ryntathiang, uwei na ki nongrwai khasi ba rangbah tam, u kren sngewkhia, halor ka jingkhlad jong U bah Rana Kharkongngor, ha kaba u ong “u para”. Halor kane ka jingkhlad ba kyndit jong U bah Rana, u ong ba kane ka jingjia, ka pynmih ia ka jingkylli “Balei” “Kaei ka daw” bad ki mih shibun ki jing kylli, kiba ngim ioh jubab.
U bah Heading, u iathuh ba u Bah Rana, u dei kum u para, ha kaba ki la iajuh iajan naduh ba ki dang ia khynnah bad dang ia samla bad hangta, ki la wan ia ka jingmut ban pynmih kaset, ia kaba ki la pynmih ia ka Jingkieng Ksiar, ha u snem 1982, kaba dei ruh ka kaset khasi, ba nyngkong duh.
U Bah Heading, u kren diaw ruh, ba um lah satia ban ia don ryngkat, ha ka jingleh burom khadduh ia utei u rangbah, namar ka jing wan lynshop kane ka khlam corona.
Halor ka jingkhlad U bah Waroh Pde, U Bah Heading, u sngew kyndit, namar ba dang ar snem mynshwa, ki dang ia rwai lang, ha Mawphlang bad u ong ba ka dei ka jingduh kaba khraw, da ka jingkhlad jong utei uwei pat u nongrwai.
Haba pynkut, U bah Heading, u ong shuh ba da ka jingkhlad jong kine ki ar ngut, ula ioh ia ki mesej, mynta ka step, kiba ong, “Peit bah Heading, phi don sa tang maphi mynta, phi dei ban sumar bha ialade, ba phin ioh ia ka met kaba shait ba khlain bad lada phi dei ban pan extra time, na U Blei ruh, phin hap pan hi, namar ba ngi dang donkam iaphi”.
U Bah Therbor Lyngdoh, sa uwei pat u nongrwai ba paw, ula kynthoh, ba ki jingrwai jong kine U bah Waroh, ka dei kaba ai jing hikai shi katdei ia ka jaitbynriew, ka jingai jingmut ia ka lawei jong ka jaitbynriew, ka jing kyntu ia ka akor ka burom bad ka jingdon bad jing itynnad jong ka mariang.
Halor U bah Rana, u bah Therbor, u ong ba ka jing pynmih ia ka jingkieng ksiar, ba nyngkong, ka la ktik jingmut ia ki briew, kiba bun, ha kaba dei lyngba katei ka thup jingrwai, ba ki sa mih sa shibun ki nongrwai Khasi. La ong shuh shuh, ba U bah Rana, ym dei ba u rwai tang ki jingrwai lajong, hynrei u shim ban wan rah ia ki jingrwai jong kiwei pat ki nongthaw jingrwai bad pynmih pyrthei ia ki. Nangta, la ong ba ki jingrwai jong U Bah Rana, ki long kiba ai jingmut bad ai mynsiem ruh ia ki samla, ia ki nongtrei sengbhalang bad la ong shuh ba ki jingrwai jong U bah Rana, ki dei kiba ki samla ha kine ki sngi, ki la sdang ban sngew tynnad ban rwai biang.
U Bah EW Kharsohnoh, uwei na ki nongthaw jingrwai, ba paw, ula pynpaw ia ka jing kyndit, halor ka jingkhlad U bah Waroh Pde bad u iathuh ba utei u nongrwai, u dei uba sngew tynnad bha ban iakren bad ula ong “Ngi la duh ia uwei u khlur nongrwai” ha kaba u ong ba ki jingrwai ki long kiba sngew tynnad bad ki ktien ruh kiba shoh, khamtam ha ki jingrwai jingieid bad u don ka sur kaba pher, ha kaba kiwei kim lah ban pyrthuh ia ki jingrwai jongu.
Halor U Bah Rana, U bah Kharsohnoh, u iathuh ba ki la ia long paralok naduh ki snem 1984-85 bad u iathuh ba U Bah Rana, u shait pynpaw ia ka jingsngew diaw bad kata ka long ba ka jaitbynriew jongngi, ka rit eh. “Haba ngi pynmih kaset, ngi lah ban pynmih tang 2hajar kopi bad kata ruh ka shim por ban lut, namar kiba bun ki briew jongngi, kim pat don ia ka jingieid ia ki jingrwai ban sngap” ong U bah Kharsohnoh, ia kaba u ju pynsngew U bah Rana Kharkongngor bad kaba dei ka daw bah, kaba ki nongrwai kim lah ban kyrshan ia la ka jingim, na ka kam rwai.
“Ngi la duh shisha, ia ka jingrwai, kaba kat ka rynieng, U Bah Rana bad ki dei kiba iadei bad ka jingim kaba man ka sngi jongngi” ong U bah Kharsohnoh.
“Kaba sah ka long sa tang ki sur jongi, ba kin iai sawa ha kine ki lum jongngi” ong utei u rangbah.
Phi don ban ong eiei?