Nangkyntiew S. Warjri,
Pyndengnongbri.
La shisnem tam mynta ngi la iaid lyngba kane ka khlam Covid-19. Ha u snem 2020, ha ba ngi ioh sngew ia ka jngwan kane ka khlam, ka dei ka jingshisha ba bun na ngi ngi sngew ba kane ka jingpang ka long kaba sngewkamkai bad ngi khein sting ban phikir ialade hynrei hadien 3 bnai ngi la sngewthuh shisha iaka jingtrei bad ka jing pynshitom une u khniang jingpang. Khamtam eh ha ki por ba ka sorkar ka la pynjari ia ka lockdown. Ka jingdon u ne u covid-19 kam shem la pynshitom tang ia kita kiba ioh lane kiba bit ia une u khniang jingpang hynrei wat ia u ba koit ba khiah ruh khamtam eh ngi iohi ia ki briew kiba kamai ja sngi, ki kup shiliang sem shiliang. Katba dang iaid ki sngi, ngi iohi ba katba ka sorkar suki suki ka la pynjynsur ia ki lakam jong ka ha kaba iadei bad ka jingpyrkhing ia ka iaid ka ieng, ki briew ki la sdang ban ia iaid ia ieng biang kumjuh bad ruh ka jingdon kiba ioh ia kane ka jingpang ruh ki la sdang ban duna. Dei hangne, ngi iohi ia ka jingkhein sting bad leh bymsuidniew bad ka jingbymtieng shuh ki briew ia u ne u khniang jingpang.
Mynta u snem 2021, Ngi dang iaid tang katto katne bnai, hynrei mynta ngi la sakhi biang ia ka jingnang kiew kane ka khlam hapoh ka jylla ka jong ngi. Kane kam dei shuh kaba phylla, ngi la iohi ia kiwei ki jylla jong ka ri India kiba la pynjari biang iaka lockdown ha ki jylla jong ki namar ka jingbymlah ban tehlakam shuh ia ka jingpur stet une u jingpang kum ka jylla Maharashtra. Mynta u snem ngi la sngew ruh ia ka jingwan u ne u khniang jingpang covid-19 kiba ngi tip kum u covid-19 ‘double mutation’. Une u long uba kham eh ma ban shuh shuh. Kane ka dei ka kylla sngi kaba ar (Second wave) jong ka jingwan shoh kyrthep biang une u khniang jingpang. Kaei ka jingiapher hapdeng mynta u snem bad une u snem ba la leit? Ka jubab ka long une u khniang u kham her bad pur stet bha mynta u snem ban ia ha u snem ba la leit.
Ha kine ki sngi ngi la ioh ki jingpynbna na ka liang ka sorkar, ban khang noh ia ki skul, ki dukan ha sor Shillong bad I markhap jong ka. Kane kam dei ka jingleh ka sorkar da ka rai ki nongmihkhmat hynrei da ka jingaibuit bad phylliew jingmut bad ki ophisar bad ki nongtrei ka koit ka khiah ka jylla. Ban ialeh pyrshah ia une u khniang jingpang ngi donkam ban bud ryntih biang ia ki jingbthah (protocols) kiba la pynmih da ka tnat ka koit ka khiah kata ba ngin ia kiar katba lah ban ialum paidbah, ban mih shabar tang la da ngi donkam eh, ngi dei ban thet ki kti shwa ban trei bad haba ngi la dep ban trei ia ki kam, ban deng ia ki mask bad kumta ter ter. Hooid, ngi la iohi ba ka sorkar ruh mynta ka la pyniaid shakhmat ia ka programme ban ai tika covid-19, hynrei kynmaw ba ngi dei ban husiar wat haba ngi la ioh tika ruh wat khein sting ia une u khniang jingpang namar bun ki briew kim shym pat la ai ia une u injek tika covid-19. Une u tika kynmaw u dei tang ban iada um shym dei u injek ban pynkoit ia u covid-19.
Ka sorkar ha ryngkat ruh ki nongtrei ka koit ka khiah ki la trei shitom shikatdei eh ha ka jingiakhun pyrshah ia une u khniang covid-19. Na ka por sha ka por, ki la ju pynsngew bad appeal ia ngi ki paidbah ba ngi dei ban sumar bad phikir bha ialade namar da kaba ngi sumar ngi lah ban lait na ka jingbit une u jingpang. Bad ka sorkar ruh ka la pynbna ba lada kam lah ban tehlakam ia ka jingpur stet une u khniang jingpang ka lah ban pynjari biang iaka lockdown. Ka lockdown kumba ngi la mad, ka wanrah jingeh ia ki duk ki suk khamtam kiba im ban kamai mynsngi bad bam mynmiet. Kiba kamai bor met kum ki kam bylla sngi (labour), ki nongdie jhur die soh (vegetable & fruit vendor), ki ba kamai kali bad kumta ter ter.
Namarkata, To ngin sngewlem ia ka jingtrei shitom jong ki nongtrei ka koit ka khiah bad ngin ia sngewlem ruh ia kiwei kiba ia trei shitom ban pyndap ia ka ing ka sem da kaba im ban kamai sngi. Baroh na ngi mynta ngi la tip bad sngewthuh u ei u covid-19 bad kumno u bit. Te ha kane ka wat to ngin ia shim lem ia ka kamram ba ngin kitkhlieh ialade da kaba ngin kohnguh ia kiei ki jingbthah ne ki kyndon kiba ngi dei ban bud bad ngin iaid husiar bad sumar bha ialade. Khatduh, nga kwah ba ngan ong ba kumno ba ngi lah ban long kiba jop ban ialeh pyrshah ia une u nongshun u ba ngim lah ban iohi ka long ‘ to ngin ieit ialade bad burom ruh ia kiwei’.
Phi don ban ong eiei?