KA KOT REP

B.M. Pugh

7. Ka jingiada na ki jingpang: Khnang ba ki masi kin lait na ki jingpang ba bun jait dei ban ai tika ia ki man la ka por. Ban iada na ka jingpang F.M.D (Foot & Mouth Diseases) dei ban ai tika ha ka rta ba ki dang 1-3 bnai bad sa pynbud shuh shuh hadien 6 bnai bad nangta sa man la ka snem. Ki don ruh sa kiwei ki jait jingpang kiba kham syrkhei kum ka pang khlam-masi (Rinderpest) iap-iong (Black Quarter) Anthrax, Homorrhagic Septicaemia bad kiwei kiwei kiba dei ban iada da kaba ai tika ia ki man la ka snem shwa u slap lyiur. Donkam ruh ban khmih thuh ia ki masi da kaba examine bad test man la ka snem ioh ki kem ia ki jingpang kum ka T.B. bad Brucellosia khnang ban ioh ka lad ai jingsumar kloi kloi. Nalor, kine dei ruh ban ai dwai wieh ia baroh ki masi la kumno kumno shisien man la ka ar bnai.
   KA RUKOM AI BAM IA KI MASI AI DUD HA KA RUKOM BAN IOH NONG.
   Ban ioh nong ha ka ri masi donkam ban ai thikna ia ka bam kaba biang khnang ban lait na ka lut ksan bad kumjuh ruh ban wanrah ia ka jingmih kaba kham bun. Ha ka rukom ai bam dei ban tip ba (1) nyngkong nyngshap ka bam ka don-kam shuwa ban tei ia ka met (2) nangta bad sa kaba ka bam ba ka dei ban ai jingmyntoi (Production) (3) Hynrei lada bsa bun than ia ka bam, ka masi kan kylla long kaba lyngki (sngaid bad dap tang ka khlein). Ia kane lah ban ai nuksa kumne harum:- shubuh mynta ka masi ka donkam ka bam ha ka bhah ba 10 bynta na ka bynta ban tei ia ka met bad 4 bynta na ka bynta ban pynmih dud. Tharai lada ai ia ka bam kumba 11 bynta kata 10 bynta yn pynlait sha kaba tei ia ka met bad tang 1 bynta kan lait sha kaba pynmih dud kumta ka jingmih kan long kaba duna. Lada ai palat kumba 18 bynta, 10 bynta kan leit sha kaba tei ia ka met bad 4 bynta ka long na ka bynta ka pynmih dud bad 4 bynta pat kaba tam kam leit sha kaba pynsngaid pynkhlein pynban ia ka masi. Kane ka long kaba ma tam namar shisien ha met masi ka kylla sngaid bad shong khlein kan kylla lyngki pynban bad kane kan long ka jinglutksan ba ar shah ia u trai nongri jingri tang namar ka daw ba la ai bam than (overfed).
   Ia ka rukom ai bam ha ka rukom kaba kham bha la pyn i kumne harum “Table – I bad Table – II”
   Table – I
   Ki jingbam symboh (Concentrates)
   Skop Kew (Wheat bran) – 42 Kg
   Riewhadem (Maize crushed) – 37 Kg
   Kpu Umphniang (Oil Cakes) – 20 Kg
   Mluh (Common Salt) – 1 Kg

Baroh long:- 100 Kg

Table – II Ka jingai jingbam katkum ka jingai dud

Haduh 2 litters ka dud – 1 Kg u bynta na ka Table – I
Naduh 2-4 “ “ – 2 “ “
Naduh 4-6 “ “ – 3 “ “
Naduh 6-8 “ “ – 4 “ “
Naduh 8-10 “ “ – 5 “ “
Naduh 10-12 “ “ – 6 “ “
Naduh 12-14 “ “ – 7 “ “
Naduh 14-16 “ “ – 8 “ “
Naduh 16-18 “ “ – 9 “ “
Naduh 18-20 “ “ – 10 “ “

                    LYNNONG 2

Khnang ba ngin sngewthuh bha shaphang ka rep, ka donkam ia ngi ban sngewthuh katto-katne ia ki bynta jong u jingthung bad ia ka jingtrei jong ki. U jingthung, ngi dei ban kynmaw, u long u jingthaw uba im; bad ka jingtrei jong u ka long kaba phylla katta katta. Ban batai bha ia ka rukom jingtrei baphylla jong u ha kane ka kot kaba rit ka long ka bym lah. Don bun ruh ki jingtrei ha ka met jong u kiba ki riewstad haduh mynta kim pat lah ban sngewthuh lut. Kumta ngan shu batai lyngkot katba lah ia ka jingtrei jong u jingthung bad ia ka jingtrei ki bynta jong u.

Haba shu kren lyngkot, u jingthung u long tang ma u uba lah ban shan jingbam ialade na ka l’er. U briew lane u mrad um lah ban leh ia kata. U briew u ioh ia ka jingbam jong u da kaba bam ia ki mrad lane ia ki jingthung. U mrad baroh ruh u ioh ia ka jingbam jong u da kaba bam ia ki para mrad lane da kaba bam ia ki jingthung. Hynrei u jingthung u ioh shibun eh ia ka ingbam jong u na ka l’er. Don tang khyndiat eh na ka jingbam jong u jingthung kaba wan na ka khyndew. Bad kane kaba wan na ka khyndew ruh ka long kaba u ioh ym da kaba pyniap ia kiwei pat. H’oid don katto katne ki jingthung kiba im ha ka kamai jong kiwei pat ki jingthung. Ia kiba kum kita ki jingthung la khot ki mangkariang (parasite). Ngin batai kham bha ia kine ha ki lynnong kiba bud.

U jingthung u don la kumno-kumno ar tylli ki bynta kiba kongsan: (1) u thied, bad (2) ka met.

Ki Thied :
U thied jong u jingthung u trei bun jaid ki kam. Kaba nyngkong, u pynskhem ia u jingthung, kumta ba un ym kyllon wat lada beh la l’er ia u. Kaba ar pat ka kam kaba kongsan jong u thied ka long ban ring um bad jingbam na ka khyndew na ka bynta u jingthung. Ki thied kiba kham bit ban pynskhem ia u dieng lane uno-uno u jingthung ki long kito kiba ngam jylliew bad kiba don uwei u thiedbah bad bun ki tnat sriem ia ki tnat dieng, kiba ngi ju shem ha u jingthung uba heh met. Ia kine ki jaid thied la khot ki “tap root” (kynnoh tap rut) ha ka ktien phareng. Kine ki thied ki lah ban kyrshan bha ia u dieng na ka jingbeh ka l’er. [yn dang bteng]