Ka jingrwai “Ri Khasi Ri Khasi” ka dei ka jingrwai kaba pynjemdaw bad pynjem rngiew ïa ka Jaitbynriew Hynñiewtrep

Purningstar Shabong

Ka jingrwai “Ri Khasi Ri Khasi” ka dei ka jingrwai kaba la thoh da u Rev. John Roberts bad kaba la pynkylla sha ka ktien Khasi ha ka kot KHASI THIRD READER ha ka sla 79-80 bad ka sur jingrwai jong kane ka jingrwai ka dei ka sur kynud jong ka jingrwai ieid ri jong ka Ri Wales kaba kyrteng ka “The Land of my Father”. Kumba ngi tip ba bun ki para Ri jong ngi ki la ñiewburom ïa katei ka jingrwai Ri Khasi Ri Khasi kum ka jingrwai ieid – ri jong ka Ri Khasi jong ngi bad haba ki para Ri jong ngi ki rwai ieid Ri ha kano kano ka por khamtam eh haba don ki lympung ne ki jingïalang paidbah ki ju sngewtynnad ban rwai beit da katei ka jingrwai. Bad ki da sngew hieng ruh ban kam ba ka tei ka jingrwai “Ri Khasi Ri Khasi’ hana ka dei ka jingrwai Ieid Ri jong ka Ri Khasi. Koit! kam pher ïa kata, kumban shu pynkynmaw, katei ka jing rwai “Ri Khasi Ri Khasi” ka don 6(Hynriew) dkhot (Stanza). Kham bunsien ha ki kot ba pher ba pher la thoh tang ar tylli ki dkhot jong ka tei ka jingrwai khnang ba kan kham suk ban rwai bad ban kynmaw namar ba ka shem jynjar ban ïa rwai haduh hynriew dkhot namar ba ka la jrong palat haba kynthup lang bad ka kyntien rwai lang(chorus) kaba la poi haduh 12 dkhot.

Don ki para Ri jong ngi ki ong ba ka pynkhih mynsiem shisha ban ieid ïala ka jong ka Ri bad ka Jaitbynriew haba rwai ïa ka tei ka jing rwai ‘Ri Khasi Ri Khasi’. Kiba kum kine ki para Ri jong ngi nga sngewdei ban ong lehse ki dei kiba luilui, kiba riewblei bad ki bym pat tip ïa kata ka liem ka lup ne ka lar ka kem. Haba nga ong kim pat tip ïa ka liem ka lup ne ka lar ka kem kata ka mut ba kim pat tip ïa ka jingmut ba sha lyndet kaba don ha ka tei ka jingrwai bad kim pat tip hi ruh ba ka don haduh 6 dkhot hynrei ki tip bad lah lyndet tang ar tylli ki dkhot.
To mynta ngan bynrap beit hangne kumba ka long ka jingrwai bad kumba la thoh. Ha ka dkhot kaba saw ka kyntien jong ka tei ka jingrwai ka ong kumne
“Ri Khasi, ri Khasi, ïa pha nga isynei
B’u shukor u ksuid i’U Thawlang ka Iawbei.
Ka jingdum u soitan ka tap ia ka ri
Ah U Blei to kynmaw ia ngi”
Kane ka kyntien ka long kaba ym lah ban pdiang namar ba u nongthoh u kren beiñ ïa ki Ïawbei bad ki Thawlang jong ngi kum ki kur ki jait ha poh ka Jaitbynriew jong ngi shi tyllup lang da kaba kynthoh ba kila shah shet shukor ha u ksuid u khrei bad ba ka jingdum u ksuid ka wan ban tap ïa ka ri jong ngi.
Ha ka dkhot kaba hynriew ka kyntien jong ka jingrwai ka ong kumne
“La wan ruh u Phareng, la kiw U Dykhar
Ka suk ka Ri Khasi, ka’n shai ruh kydar
Ka’n phet ka jingbieit, jingdum kam don shuh
Ki syntiw ka jingtip ki’n phun”

Kane ka kyntien ka pynjem rngiew ïa ka jaitbynriew jong ngi da kaba ong ba ka Ri bad ka Jaitbynriew jong ngi ka suk kynjai bad ka shai kdar da ka jing wan buhai shnong u ‘khar lieh u ‘khar ïong sha kane ka Ri jong ngi. Ym tang kata kane ka kyntien ka ïaroh arsap ruh ïa ka jaitbynriew jong ngi da kaba ong ba da ka jingwan wan buhai shnong kitei ki jaitbynriew aïu re hana ba ka jaitbynriew jong ngi kan suk bad kan shai.

Para Ri baieid, hooid bun bah na pdeng jong ki Para Ri jong ngi, ki la shah teh mraw ïa ka Saiñ Pyrkhat jong ki ha ka bor ki poiwir kiba la wan ïuh kjat teng sha ka Ri jong ngi la kum ki kada khlaw kiba la wan thombor ïa ka Hok Longtrai jong ka Jaitbynriew jong ngi bad kiba la pynïap dusumon ïa ki para Ri ba ieid ba thoiñ jong ngi kiba ïeng ban ïada ïala ka jong ka Ri bad ka Jaitbynriew kiba kynthup ïa ki ‘Riew Khraw jong ngi kum u Woh Kiang Nangbah, u Pa’iem Tirot Sing Syiemlieh bad kiwei kiwei de. Ka jingteh mraw jong u poiwir ka dei ïa ka bor met bad ïa ka bor pyrkhat pyrdaiñ.

Hooid, hadien ka jingïaleh kaba jur haduh ba ka Ri jong ngi kala kylla long ka Ri Umsnam u Longkpa Longkñi jong ngi, ka jinglong mraw ha ka bor met ka la laitnoh hynrei kaba sngewsih ka long ba ka jinglongmraw ha ka Saiñ Pyrkhat kam pat duh wat haduh mynta mynne ruh. Ka jinglong mraw ha ka bor met ka dang lah ban ksaid bad ban ïaleh, hynrei ka jinglong mraw ha ka bor pyrkhat pyrdaiñ ka long ka bym lah ban ïaleh namar ba ka jingim briew ka la jem rngiew, bad ka jingim ka don ha ka jing bym tip briew shuh kum kito ki briew bym biang shuh ka bor pyrkhat na kata ka daw teng teng kala mih ka jingsngew thud ka jingsngew mong bad ka jingsngew bitar lada kren ïa ka jingshisha halor ka tei ka bynta.

Toi, ka jingrwai ieid Ri jong kano kano ka Ri ne kano kano ka Jaitbynriew ka dei beit ha ka sur Tynrai ne ka sur kynud jong ka Jaitbynriew lajong, kaba ai bad pynkhih jingmut ïa ka Jaitbynriew, kaba ïaroh ïala ka jong ka Ri bad ka Jaitbynriew, ka ïaroh ïala ki jong ki longshwa kiba la aiti met bad mynsiem na ka bynta ba kila ïaleh borbah ban pynneh ïa ka Hok Longtrai jong ka Jaitbynriew, ba ki la pynïar ïa u pud u sam bad kumta ter ter bad ruh kaba kyrsoi ïa ka jing ïa tylli. Ym tang kata hynrei ka jingrwai Ieid Ri ka kyrkhu kyrdoh ruh ïala ka jong ka Ri bad ka Jaitbynriew ba kan dang tehsong bad imbha manbha ha ka lynti jong ka Hok bad ka Jingshisha. Te, balei pat ka jingrwai Ieid Ri jong ngi ka long khyllah haduh katta katta ka bym juh kham shem koit ha sla pyrthei ha kaba ka jingrwai ieid ri ka mai ka dumok (mai-pap) bad ka tim ka tla ïala ka jong ka Ri bad ka Jaitbynriew? Hato ka dei kaba kum kane mo kata ka jingrwai kaba ngin pdiang ba ka dei ka jingrwai Ieid Ri Ieid jaitbynriew jong ngi? Hato ki para Ri jong ngi ki sah biej sah bad dum haduh katno mo ban pdiang kum ïa kane ka jingrwai kaba tim kaba tla ïala ki jong ki longshwa manshwa bad ïala ka jong ka Jaitbynriew? Hato ka Jaitbynriew Hynñiewtrep jong ngi kam don seh mo la ka jong ka sur kynud? Hato ka jingïai kam jong ngi ba ka Jaitbynriew jong ngi ka don la ka jong ka ktien, la ka jong ka sur kren, la ka jong ka sur rwai sur siaw, rukom kren bad ka Riti ka dustur ka dei kaba bakla?

Ïa ka tei ka jingrwai “Ri Khasi Ri Khasi” u poiwir u la dep tang pynjemdaw lypa da kaba u beiñ u khoh bad u mai u dumok ïa ki Thawlang ki Ïawbei jong ngi, um shym la pynrung hi ruh ïa ki kyrteng jong ki Khla ka Wait ka Ri jong ngi namar ba u la kheiñ sang bad kheiñ ksuid ïa ki namar ba ki dei ki nongshun ba khraw tam jong ki poiwir. Ym tang kata, um kwah hi ruh ban pynrung ha ka thup jingrwai ïa ki lum ne jaka kyntang jong ngi namar ba u kheiñ ba ki dei ki jaka ba shong ki ksuid ki khrei bad ha kito ki por, ïa ki para Ri ne para doh para snam jong ngi kiba ieid thoiñ thoiñ ïala ka jong bad kiba pynneh pynsah ïa ki khlaw kyntang bad jaka kyntang la kheiñ ïa ki kum ki ‘riew ngeit ksuid ngeit khrei. Dei namar kata ka daw, u nongthoh ïa ka tei ka jingrwai u la kynthoh jur ba ka ki Thawlang ki Ïawbei jong ngi kila shah shukor ha u ksuid u khrei.

Kum ka Jaitbynriew, mynta lah da ki phew phew snem ngi don ha ka jingïaleh kaba jur na ka bynta ban pynneh pynsah ïala ka jong ka Hok hala ka jong ka Ri. Ka jingwan kiew kyrthep ki poiwir ki poihap bad ka jing shah knieh noh ïa ka khyndew ka shyiap bad kiwei kiwei ki bynta ki dei ka mat ba ha khmat eh ha ka jingïaleh jong ngi kum ka jaitbynriew ha kaba bun ruh ki para Ri jong ngi kila pha ïala ka jong ka jingim tang na ka bynta kawei ka daw kata ka long na ka bynta ban ïakhun borbah ban pynneh pynsah ïa ka Hok Nongkynti jong ka Jaitbynriew khnang ban im la ka jong ka pateng jong ka jaitbynriew bad ban shong suk shong shngaiñ ruh de la ka jong ka Jaitbynriew. Kumta para Ri baieid hato phi sngew ïahap mo ba u tei u nongthoh u la thoh ha katei ka jingrwai ba ka Ri jong ngi ka shong suk shong saiñ da ka jingwan rung khyrthep ki poiwir? Hato ngi shongsuk shong saiñ da ka jingwan rung kyrthep ki poiwir? Peit nuksa shwa tang ïa ka jingleh u shipai, katno shuh ka jaka jong ngi ka lah duh? Hato ka wanrah jingsuk bad jingroi? Shibun bah ki jingkylli ki ban mih bad nga ieh ha phi ki para Ri ban pynshong dor ïa ka tei ka jingkhynthoh jemdaw ha ka tei ka jingrwai jemdaw kaba la thoh ha ka dur bad ka kyrteng ‘Ri Khasi Ri Khasi’.
Kiba bun na ki jingïaleh jong ngi kum ka Jaitbynriew kam juh kham poi sha ka thong jong ka jingjop ka daw ka long ba ngi la pynjem daw bad pynjem rngiew da lade ïalade. Namar shwa ban hiar sha madan jong ka jingïaleh ne haba don ha madan jong ka jingïaleh ngi la pynjem daw bad pynjem rngiew lypa dalade ïalade da kaba ngi la rwai ïa ka tei ka ‘Jingrwai Jemdaw’ kaba la thoh ha ka kyntien jemnud tang na jrong. Para Ri baied, hawto pyrkhat lem ma phi kumno keiñ ngin jop ban ïaleh ïa ki jingeh kaba mih na ka jingrung kyrthep ki poiwir tang ha ka jingkwah hynrei ha ka sur, ka jingsmai bad ka mynsiem ba ngi kynud ha ka dur jong ka jingrwai ngi ïaroh ïa u poiwir bad ngi kyrkhu kyrdoh ïa u poiwir ba u la wanrah jingbha, jingsuk bad jingshai sha kane ka Ri jong ngi? Lehse phin sngew lyngngoh balei nga ong kumta, ka daw ka long ba ka jingrwai ieid Ri ieid Jaitbynriew ka dei ruh ka kyntien smai, ka kyntien kular lang na ka bynta ka jingïatylli, ka jingkyrmen, ka jingthrang na ka bynta ka jingjop bad kiwei kiwei. Peit nuksa, balei kiwei kiwei ki jaitbynriew katba ki ïakhih bad katba ki dawa ïala ka jong ka Hok ki ïoh beit? Ka daw ka long ba ki pyneh ïala ka jong ka Rngiew bad ka kyntien kular lang jong ki ka pynïeng ïa ka daw hala ka jong ka Ri ne hala ka jong ka Muluk. Kumta, hato kam la dei mo ïa ngi kum ka Jaitbynriew ban pyrkhat thymmai noh da kumwei na ka bynta ban ksan ïala ka jong ka Hok kumba la pynkup bor u Nongthaw hala kane ka Ri U Hynñiewtrep Hynñiaw-wasa?

Hato ym don seh mo ki Para Ri jong ngi ki ba nang ban thaw jingrwai Ieid Ri Ieid jaitbynriew ha ka sur kynud jong ka Jaitbynriew lajong khlem da pynbud ïamrem bad khlem da pynbud jemdaw ïa ka sur ne ka jingrwai jong kiwei? Namarkata, nga khot sha khmat ïa ki riew don sap kiba dei ki para doh para snam jong ngi ban thaw ïa ka jingrwai ha kata ka rukom ka ban kynthup ïa ki ‘Riew Khraw jong ngi kum u Pa’iem Tirot Sing Syiemlieh, U Woh Kiang Nangbah, ka Phan Nonglait, ban kynthup ruh ïa ki lum ki wah ba kyntang kiba don ha ka Ri ba ieid jong ngi kumjuh ruh ban pynrung ha ka jingrwai Ieid Ri ïa u pud u sam jong ka Ri Hynñiewtrep jong ngi bad ka ban long ruh ha ka sur Tynrai jong ka Jaitbynriew jong ngi ym shuh ha ka sur tyrai jong kiwei pat ki jaitbynriew? Lada ngi lah ban leh kumta, khlem artatien ngin sa ïohmad biang ïa ka jingeh daw bad ka jingeh rngiew kum ka Jaitbynriew hala ka jong ka Ri. Lehse haba nga ong kumta kan mih ka jingsngewthuh bakla ha phi ki para Ri ban ong ba ha shwa ba kin wan hiar thma bad jop thma ki tei ki poiwir, ka jaitbynriew jong ngi kam juh don ïa kata ka jingrwai ieid Ri. Lada phi don kum kata ka jingmut kata ka mut phi lah sngewthuh bakla shaba palat liam namar naduh ki por u Longshwa jong ngi ha kawei pa kawei ka Hima ne ka Raid ka don beit la ka jong ka Jingrwai bad ka Jingshad Tynrai kaba long thik kum ka jingrwai ieid Ri ha kane ka juk mynta. Nuksa ka Hima 12 Lyngdoh ka don la ka jong ka jingrwai bad jingshad tynrai, ka Hima Mylliem, Khyrim, Maharam bad kiwei de ki don la ka jong ka jingrwai bad jingshad Tynrai ym tang kata haba phai sha ka Ri 12-Doloi ruh ki don la ka jong ka jong ka Jingrwai bad Jingshad Tynrai bad ha shwa ba kin leit sha kino kino ki kam ne ki jingïaleh ki ju pynlong ïa ka jingrwai ne jingshad Tynrai kaba long thik kumba ngi rwai National Anthem ha kane ka juk mynta. Bad kano kano ka bym don la ka jong bad kaba shu pynbud na kiwei, kata ka mut ki la jem daw lypa bad ki poi beit ha ka rem ha kano kano ka bynta.
Kyntang ïawai, Lehse kan bun ka jingpynrem lada nga kren ïa kane ka jingshisha, hynrei tang kawei nga kwah ban ong “Haba ieid Ri ieid Jaitbynriew ym dei ban ieid arsap bad ruh haba phi pule ïa kane ka jingthoh jong nga, pule kum u Khasi uba laitluid ha ka por pyrkhat pyrdaiñ bad u bym shah teh mraw ha kano kano ka jadu ka mentor ki poiwir ki shongthap”
Khublei Shibun.