Da u Ex.Rev.K.Langrin, Seiñduli, West Khasi Hills District
Lada kane ka khlam Corona kan neh bun snem, kan poi ka por ba ki hehspah kiba pahuh tang ka pisa kin ym ioh khaw shuh. Kumta ha ka jingkyrduh khaw, ban shet ja da ka pisa ruh ym long bam, bym banse kin hap ban leit iapeiñ da ka pisa shi byrni ban ioh ia u khaw shi byrni na ki nongrep.
Kumba ka long mynta, kane ka jylla jong ngi ka la shu shaniah tylli tyllan ia u khaw ba wan rah nabar jylla, kum u khaw Assam, West Bengal, Andra Pradesh, Bihar, Punjab bad kiwei kiwei. Ym dei tang ia u khaw hynrei wat ia ki jhur, ka dohkha, doh syiar bad kiwei kiwei.
Lada kane ka khlam Corona mynta kan neh bun snem kumba la jia ki khlam mynhyndai (pule ia ka jingthoh jong nga “Ka khlam mynshuwa bad mynta” ba la mih ha u Rupang dt. 26 tarik Lber 2020), kita ki jylla ba ju supply khaw ia ngi kin sangeh noh bad ka sorkar u Modi ruh kan ym lah shuh ban bsa, hangta kan sa long ka jingkyrduh khaw kaba jur ia ka jylla jong ngi. Ha kata ka por ki hehspah jong ka jylla jong ngi kiba don kyrhai ka spah katba u khaw pat kim ioh shuh ban thied, kin sa hiar sha ki nongkyndong ban iapeiñ shi byrni ka pisa bad ka shi byrni u khaw.
Kumta, khnang ban lait na kata, nga ai jingmut ia ka jylla baroh kawei naduh ki nongkyndong haduh ki nongsor ban pynim biang bad pynkhlaiñ pat ia ka rep ka riang.
Nga la ioh ban pule ha ka khubor u Rupang ha ka 28.5.2020 ia ka jingkren jong u MLA ka Mawsynram (bah HM Shangpliang), uba la ai jingmut ia ka sorkar ba kan pynkiew noh ia ka skhim MGNREGS na ka 100 sngi sha ka 200 sngi. Nga kyrshan ia ka jingong jong utei u rangbah ba lada ka sorkar kan lah ban leh kumta, ia ka 100/200 sngi yn pyntreikam noh ha kaba pynkhlaiñ ia ka kam rep. Hynrei lada kam lah ban pynkiew sha ka 200 sngi, nga ai jingmut ba ia ka 100 sngi ba la ju pyntrei ban shna ia ki surok shnong, ki madan ialehkai bad kiwei kiwei yn pyntrei noh tang ha kaba pynkhlaiñ ia ka kam rep haduh ban da kut ka khlam.
Lada ka sorkar kan leh kumta, ki nongtrei ha ki ophis Agriculture kim dei shuh ban shong kli kti tang ha ophis, hynrei kin sdang noh ban hiar sha ki nongkyndong ban ai jinghikai ia ki paidbah kumno ba kin rep katkum kane ka juk thymmai.
Nga ai jingmut ruh ia ki nongtrei balang kum ki pastor, ki phadar, ki sister…kiba shu ap bam na ki paidbah balang ba kin sdang noh ban kyrbeit ia la ki tyrpeng ha ka rep ka riang. Ki daw ba nga sa ong kumta ki long (1)Ha kane ka khlam ki balang shnong kim ioh shuh ban leit bylla ban ai pisa ia phi bad ba kim ioh shuh ban pynlong jingiaseng, (2)ba ma phi ki nongtrei balang ruh phi la shu shong thiah thai khlem trei shuh. Naduh ba la khang ka sorkar phim ioh lad shuh ban leit pyndep ia ki kam balang bad khlem iohlad shuh ban pynlong jingiaseng. Lada ka khlam kan neh bun snem ia ki jingiaseng bah ruh ngin ym iohi shuh. Te ban ia kaba phin shu ap bam khlem trei, kan bha ia phi ban sngewsynei lem ia ki khun balang jong phi; bad phin kyrbeit met noh ha ka kam rep. Namar lada ki khun balang jong phi kim lah shuh ban ai pisa mano pat ban bsa ia phi?
Ban pynkut ia kane ka khubor, nga kwah ban iathuh lem ia phi ki nongpule ia ka jingiathuh jong u bah Dmikstar Lyngdoh, New Nongstoiñ kumne- ba ha ka snem 1926, ka meibah jong u ka Radon Lyngdoh bad u kñi jong u u Suwansing Lyngdoh ki la ialeit lang sha ïew Rilang. Ka Radon Lyngdoh ka long kaba duk bad kaba im tang na ka rep; katba u Suwansing Lyngdoh pat u long uba riewspah uba im ha ka kam khaïi masi. Ha ka sngi ïew Rilang, baroh arngut ki ia kiew ia u thiep uba jrong. Ka Radon Lyngdoh ka kit tang ia u phan Garo im katba u Suwansingh pat u kit pisa die masi. Ka jingthngan jong ki baroh arngut ka la long kaba shyrkhei. Ynda haba ki la shongthait, ka Radon ka la sei ia u phan Garo im na ka shang ban bam. Ka la bam tang ialade namar ka lehraiñ ban tyrwa phan im ia u men riewspah. Uta u Suwansing pat ban bam da ka pisa ruh ym long. Hapdeng ka jingthngan ka bymkai shuh u la tyrwa ban iapeiñ ia ka shi pla ka pisa die masi bad ka shi pla u phan Garo im. Da kata u la lait na ka jingiap thngan.
Kynmaw ko phi ki hehspah ka jylla jong ngi, lada kane ka khlam kan neh bun snem phin hap ban leh kum uta u Suwansing, namar ba phin shet da ka pisa ha u khiew phim long bam; te phin hap ban hiar sha ki nongkyndong ban iapeiñ ia ka shibyrni ka pisa ban ioh shibyrni u khaw. Mynta ki nongrep ki ju ong ia phi “Sir/ Madam” hynrei ha kata ka por phin ong sa ma phi ia ki nongrep “Sir/Madam” khnang ba phin ioh khaw.
Kumno Ma,ki briew ka jylla jong ngi kin pei phang ia kata.Tang Ka Kam Sorkar bad tang ki Kam ba Suk bad Kloi ban pynmih Pisa sha kita ngi iabeh.Ngin don por shano ban pynsngap ia ka Sur jongphi ki Riewtynmen kaba bunsien ngi niew ba ki long kamkai suda.Watla katta Khubblei shibun eh Ma ia phi ba phi lah pynpaw ia kaei kaba phi don ban pynpaw,lehse mynta ngim pat iohmad ia kata hynrei ngin lah lait seh mo ban ong em bad kyrngah ban pyn sngap ia ki kntien jong kita kiba la i shuwa ia UBnai bad ka Sngi.Tip la ka dei ne em hana ba ka Sorkar ka wadlad wad lynti kumno ban pynmih pisa,ngi patde ngi dang ia wad buit wadlad kumno ban khadsuk ia kata ka Tyngka.