Rev. B.P.Pohsngap
Kum kane ka por ba don ka jingialeh kumno ban lait na une u khniang corona – virus, ba lada shem ia ka bor jingstad ban pynkhiah kan long ka khubor kaba khraw tam ha ka pyrthei. Ha kane ka khubor kaba mynta, ngin ia syllok bad ia kren ia katei ka khubor ba la ai kyrteng kaba jrong, bad kata ka dei ka “KA JINGIATIPLEM” (CONSCIENCE).
Kane ka long ka khubor kaba khraw haduh katta katta ha ka jingim jong ki briew. Khyndiat ki Jingbatai kum ka jingmait phang ban pynshong nongrim ia ka bor sngewthuh shaphang jong ka. U Khasi jong ngi haba u ong “KA JINGIATIPLEM” (i) ka bor pyrkhat ban pyniakhlad ia kaba bha bad kaba sniew (ii) ka jingsngewthuh ia la ka jingleh la kaba dei ne ka bym dei (A Khasi Dictionary – Da U Rev. I. Kharkongor ). U Phareng u ong – Ka jingpynrem ne pynksan hapoh lade hi ha la ka mynsiem E.K.D. H. Lyngdoh 1975. Haba bishar ia kitei ki ktien kiba khia thew da shisha ha ka jingim briew. Lada kane ka don bad ka khlain ha u briew / ka briew, kan long kaba suk ban ia pyniaid wat ia ka imlang ka sahlang, namar ba da lade ban kiar na kaba sniew ne khlad na kaba sniew bad ban leh ia kaba bha suda, bad haba don kano kano ka kam ban leh lada la sngewthuh ba ka bym dei ban leh la ieh noh hi ban leh. Katto katne ki nuksa yn kdew ban long ka jinghikai ia ngi baroh lang :-
- U Adam bad ka Im :- Katkum ka ktien U Blei Jer.3:8 “Te ki la iohsngew ia ka jingsawa U Trai Uba U Blei ba U da wan iaid kai ha ka kper ka jingpyngngad ka sngi; Te U Adam bad ka tnga jong u ki la buhrieh ialade na khmat U Trai Uba U Blei hapdeng ki dieng jong kata ka kper”. Katkum kane, la sngewthuh shai kdar ba ki don hapoh lade hi, kata ka jingiatiplem ba pynrem ia ki, namar ki la tam sneng ia kaei kaba U Blei U la khang ia ki ban leh. Ki leh sting ki niew sting ia kane ka bor ka ban pynlong ia ki ban bha ne ban kohnguh ia kaei kaba U Blei U la adong ia ki, ki la pynkhein ia ka hukum bad kane ka long ka bym dei bad ka long kaba sniew bad ka long ka pop. Ka jingiatiplem ka don ha uwei pa uwei U briew / Ka briew. Nga ju bishar teng ia ki mrad ba ngi ri ha ing. Ka miaw haba kam leh ei ei haba wan ki kynrad jong ka ka kmen ka talain tdong, hynrei haba ka tuh ktung ne tuh doh ha duli, mar ia plie iing ka her krat ka phet bak. Kato ka pyni wat ki mrad ki don ka jingiatiplem. Ka jingiatiplem ha u briew, ka don naduh ba u briew / ka briew ki wan long briew ha kane ka pyrthei. Na ki khunlung ngi iohi ba ka don ha ki naduh ba dang rit hi. U Apostol Paul u la pynpaw ia kane ba ka long ka jong u, namar u ong Rom.9:1, “Ka jingiatiplem jong nga, ka da phla shai ryngkat bad nga ha U Mynsiem Bakhuid”. Kane ka pynshisha ba ha u briew uba long u jingthaw jong U Blei, haba U thaw, U la thaw kumjuh Un nym thaw ha uwei u bym don ka jingiatiplem, ha uwei pat uba don ka jingiatiplem. Nga ngeit ka long kumta, tang ha kiba kumno kumno eh, lah ban don ne long da kumwei pat. U Apostol Paul U ong Rom.9:21, “Ne u Nongthaw khiew u don bor ne em halor kata ka dew byrtha, ban thaw na kajuh hi ka shilynlun, ia uwei u khiew bha kaba don burom, hynrei ia uwei pat sha kaba khlem burom”?. Kane ka dei ka jingngeit u Apostol Paul ba ka long kumta.
- Ka jingiatiplem ka ia sap lang bad ki jingpyrkhat ha u briew :- U Apostol Paul U ong – Rom 2:15, “Ba la shap ha ki dohnud jong ki, ka jingiatiplem jong ki ruh ka phla shai ryngkat bad ki jingpyrkhat jong ki mar kylliang paralok hi, ki da ia mudui lane ki da sait pynksan ia ki”. Kane ka bynta ka pynkynmaw ia ngi ia kaei kaba ki hynmen U Joseph ki la leh bein ia u ha ka por ba u dang khynnah samla, hynrei hadien bun bun snem, haba u la rangbah kim ithuh shuh ia u, hynrei ka jingiatiplem ha ka jingpyrkhat jong ki ka pynkynmaw ia ki kumno ba ki la leh bein ia u. Ka kitab Jenesis 42:21, ka iathuh ba ki la iakren para ma ki, “Bad ki la ia ong hi, shisha ngi la rem shaphang uta u para jong ngi, naba ngi la iohi ia ka jingjynjar ka mynsiem jong u, mynba u la kyrpad ia ngi, te ma ngi ngim shym sngew satia ia u; namar kata kein ka la jia kane ka jingjynjar ha ngi”. Kane ka long kaba shai kdar baroh kito kiba pynjynjar iano iano ha kawei ka sngi; kato ka jingleh jong ki hi, kan sa pynkynmaw ia ki. Ka jingpynshitom ne ka jingpynjynjar kan sa wan ka nong kylliang da ka jingjynjar hi, ka mut u soh ba ioh kheit na ka bainong ka jingleh hi.
- Ka jingiatiplem ha ka Jingkhuid bad ka jingsngur bariewblei :-U briew jong U Blei U Paul ialade kumno u la iaid lynti bad kumno u im man ka sngi. Ka kitab ki kam ki Apostol 24:16, u ong “Ha kane nga hi ruh nga pynmlien ialade, ban ioh khlem da pud ka jingiatiplem ba khlem pynthud sha U Blei bad sha ki briew”. Kane ka long ka lynti kaba u im, kaba long shisha ka jinghikai kaba khraw haduh katta katta. Shisien haba u ieng ha khmat ka dorbar u ong biang ia kine ki ktien. Kam 23:1, “Ko ki para nga la iaid beit ha ka jingiatiplem babha baroh ha khmat U Blei haduh kane ka sngi”. Na kane ka jingsngewthuh U Paul ka long kaba bha shibun eh, ba ngin pyrthuh bud ia u, ba ma ngi ruh iwei pa iwei to ngin pyn mlien da ka lynti ban im ban iaid man ka sngi. Ha ka jingiatiplem ha khmat U Blei bad ka khmat ki briew. Lada ngi iaid shisha da kane ka lynti, kan ai bor ia ngi ha bun ki liang ha ka long briew man briew. U Apostol Petros 1 Pet 2:19, u ong “Namar kane ka long ka jingpynsngewbha, lada uno uno ruh na ka bynta ka jingiatiplem sha U Blei, U iaishah ia ki jingsngewsih, da kaba shah bym hok”. Ki briew kiba bha, kiba sngur, kiba riewblei, kiba iaid ha ka jingiatiplem , ha khmat U Blei bad ki briew, ki lah ban iaishah ha ka jingpynsngewsih dano dano, namar ki tieng ia U Blei ioh U Blei Un sngewsih haba kim iaishah bad la ka long kaba dei hok ka hok jong ki, ki sngap jar noh ki kylla long kum kiba rem , hynrei kata ka jingrem jong ki ka long ka jingjop kaba pynsngewbha ia U Blei.
- Ka bynta kaba khadduh : ka jingiatiplem ka don kam ia ka jingpynkhuid bad ka jingpynshaitbor . Ka jingiatiplem lada ka tlot, kan shah jop ha ki bun bynta jong ka jingim briew. Lada ka tlot ka long tngit noh 1 Kor 8:7, “Te kata ka jingiatiplem naba ka tlot, ka la tngit”. Kumno ka tlot kumno ka tngit? Ka tlot ka mut haba pynshoi ban leh ia kano kano kaba long pyrshah ia kaba bha, bad haba leh ia kata, kata ka la tngit noh kata ka jingiatiplem. Kum ki por lynshop paitbah wat khlem ktah kti ruh, tang ba la ong, pyniap pyniap beit, kata ka la long tngit ka jingiatiplem. Don na phi kiba iohsngew ne kiba pule ia kane ka jingiatiplem jong phi ka la tngit. Ainguh ia U Blei ba u la pynkhreh ia ka snam U Khun ba marwei jong U, U Jisu Khrist ba da ka jingiap jong U halor diengphna ka don bor ban pynkhuid ia ngi na kata ka pop, ki jingleh ba iap. Ka shithi sha ki Hebru 9:14 ka ong, “Ka snam U Khrist Uba da U Mynsiem bymjukut U la ainguh ialade ba khlem jingduna ha U Blei, kan pynkhuid ia ka jingiatiplem jong phi na ki jingleh ba iap, ia kaban shakri ia U Blei baim”. ka jingiatiplem ka iaid ryngkat bad ka jingngeit bad ki long ka jingiasoh bym lah ban pyniakhlad, kino kino kiba pyniakhlad ia kine kin shah jop ha ka jingim. U Paul u ong ia U Timothi 1.Tim 1:19, “Da kaba bat ia ka jingngeit bad ia ka jingiatiplem babha, ia kiba don kiba haba ki la bret noh ia ka, ki la paitlieng shaphang ka jingngeit”.
Lyngba kane ka khubor to U Blei hi Un iarap ia ngi, ba ngin sngewthuh ngin shemphang da lade hi. U Blei ba im lyngba da U Jisu Khrist, bad U Mynsiem Bakhuid, Un pynshaitbor ia nga ia phi ba ngin bat ia kane ka bor kaba khrawtam, ban pynlong ia ngi U briew / Ka briew ban long kordor ha khmat jong U Blei To U Blei Un kyrkhu bad Un pynshaitbor ia ngi baroh, ba ngin im ngin iaid ha ka jingiatiplem man ka sngi, na ka bynta ka burom jong U.. AMEN…
Phi don ban ong eiei?