Purningstar Shabong
Kumba ju ïai sneng na ki por sha ki por ha ki pateng bynriew ba dei ban pynmlien ïalade ban long kiba phikir, kiba adkar, kiba tip briew bad ban leh ïa kano kano ka kam ha ka lynti kaba dei, kaba bha bad ka bym buh jingma ïa kiwei bad ïa lade.
Ha kum kane ka saw ka sian ba ka pyrthei baroh kawei ka mad shisha ïa ka ka jingeh bad ka jing kordit kaba tasam bha. Ka jing wan lynshop kane ka jingeh kaba kordit bad kaba tasam kam dei na kaba pynbor da mano mano ne leh donbor mano mano, hynrei ka dei tang da ka jingleh lade bad ka jing leh ki katto katne ki riew shim kabu. Kumba ong ka ktien ki riew shemphang ba ka jingïada bad ka jingphikir ka khambha ban ïa ka jingpynkoit ne ka jingïaleh ban pynbha. Kumta ka long kaba shai kdar ba ki briew ha kane ka pyrthei ki lynïar shla, ki ïap thngan, ki ïap khlam ka dei tang kawei ka daw kata ka long ba kim shym la phikir naduh dang sdang.
Lada dei ba ki lah phikir naduh dang sdang, ka jingpang khlam (Covid-19) kan jia tang ha poh ka Ri China bad kan ym jia satia sha kiwei kiwei ki Ri jong ka Pyrthei.
To mynta ngi ïa phai noh ha la ka jong ka Ri kata ka long ha ka Ri India. Da shisha ngim lah ban len ba ka Sorkar India ka kyndit thiah dier por palat ha kaba ïadei bad ka jing teh lakam ïa ka khlam covid-19. Lada dei ba ka Sorkar ka lah shim khia naduh mar syn bna ba ka khlam covid-19 ka la pur sha kiwei pat ki Ri bad ka peit bniah ïa ka leit ka wan ki briew na ne sha bar ri, ban pyrkhing ïa ka jing wan rung laitlan, ban buh ha ka jaka ba kyrpang (Quarantine) ïa kito ki briew kiba wan na bar ri ne kiba lah ïa kynduh kam bad ki bar Ri kiba shong sha kawei ka Ri kaba la don khlam, nga ngeit skhem ba ka India kan ym ngat ha ka apot jong ka khlam ba shyrkhei. Watla kata ïa kaba la dep ka mut ka la dep bad ym dei shuh ban ïa khyllli biang. Hynrei ha kane ka bynta nga kwah ban pashat jingmut sha ki para Ri khamtam eh sha ki para Ri jong ka Ri Hynñiewtrep jong ngi ha kaba ïadei bad kane ka jing ïaleh pyrshah ïa ka khlam covid-19. Ki ‘riew wad bniah ki la dep batai shai ba u khñiang coronavirus um shym la im slem ha haw-haw, bad ruh lah ban ïada da kaba suk bha kata ka mut ban ym ïa jan iwei na iwei khamtam bad kito kiba don ka jingshit met ne jyrhoh, ban tap bha ïa ka shyntur bad khmut, ban da sait bha ïa ki kti, ban ym ïa khublei kti bad kiwei kiwei de ki jingbthah. Ym tang katta, hynrei ka Sorkar ruh ka la leh ïa kaba dei eh namar ba kala pyrkhing bha ïa ka jing ïaid laitlan ki briew.
Hynrei kaba sngewsih bad kaba pyni bitar ka long ba don ki ‘riew shim kabu kiba ïai leh khnang, ïai leh pyrshah da kaba ki mih ban leit khaïi, ki mih ban ïa lum paidbah lymbrum bad kiwei kiwei ki kam kiba la mana. Nga da sngew lyngoh da shisha ba ha kum kane ka saw ka sian, don ki briew kiba lalot spah, ki bym hun ïa kaei kaba kila ïoh bad kiba kwah ban shim kabu khamtam ha kum kane ka por ba la khang dam lut. Shiteng synïa katba ki pulit ki lah thiah bad ki nongpeit shnong ki la thiah ki riew shim kabu ha jan manla ki shnong ki mih sorr la kum ki khnai ban ïa her bran bran ban ïa leit kamai spah. Ka jingleh kaba kum kane nga sngew ban ong ba ka dei ka kam sinew kaba shyrkhei bha haduh katta katta. Namar kumba ngi ïohi ha kiwei kiwei ki jylla bad ki ri ba ki dei kiba kum kine ki briew kiba long ki nongkit jingpang kiba bym don jingïapher eiei ruh em bad ki riew kheiñduh pynïap briew ba shyrkhei tam ha ka pyrthei.
Para Ri baieid, watla mynta ba ha kane ka jylla jong ngi dang don tang khyndiat kiba ïoh ïa ka jingpang ïabit hynrei ngi la mad haduh katne ki jingeh bad ki jing jynjar. Mutdur kan jia aïu lada kane ka jingpang khlam ka la kynrei bad pur sted bha ha kane ka jylla jong ngi? Hato phi juh pyrkhat? Hato phi juh mutdur kan jia aïu? Hato phi mut ba kan dang kham suk bad kham sting? Kan myntoi aïu keiñ ka spah jong phi ha khmat ka khlam? Hato phin sngew kumno keiñ lada tang na i daw lalot spah jong phi ba ki khun jongphi, ki hynmen ki para jong phi, imei ipa jong phi, kiba ha ing ha sem jong phi kin ïoh pang khlam bad kin ïap noh? Phim pang nud! Ym tang kata, hynrei Para Ri phin sngew kumno keiñ lada tang na i daw ba lalot spah iwei ne ar ngut ki ba ha ïng ne ki para mar jan jong phi ban shu ïohpang khlam ei bad ïap ei ki baieid ba thoiñ jong phi baroh? Namar kata, nga kyntu jur ïa phi iwei pa iwei ban ïa snoh kti lang ban peitngor ban shim khia bad ban ïa khun pyrshah ïa kane ka khlam ba shyrkhei. Kynmaw wei shisien ba la bakla tiak kata te la makna.
Haba phai pat sha kawei ka bynta, ka jing ai lad ka sorkar Meghalaya ïa ki nong wan khaïi dewïong kiba na bar jylla (Assam) ka buh ha ka jingma kaba shyrkhei bha ïa ka jylla jong ngi. Ngi ïohi ïa kaei kaba la jia ha Assam ba ki don ki nongñiah kali kiba laitphet na ka jingpeit bniah jong ki nongtrei ka koit ka khiah bad ki pulit, ym tang kata, la lap ba don ruh ki nongñiah kali kiba ïoh jingpang khlam. Ka paw shai ba wat ki pulit bad ki nongtrei ka koit ka khiah ruh kim lah ban ap dngong ban peit(detect) ïa uwei pa uwei u nongñiah kali. Bad ngi ïohi ruh ïa ka jing kiew biang ka jingpang ha Assam. Kumta lada ka sorkar kam pynsangeh mardor ïa kane ka kam khaïi dewïong kan long ka jingpdiang bad ka jing khot sngewbha shuh shuh ïa ka khlam kumba ha paw ha ki social madia ba ka don ka jingthoh kaba ong ‘Corona ngi pdiang sngewbha sha Meghalaya (Corona welcome to Meghalaya)’. Ym tang ïa ka kam khaïi dewïong bad ka Assam hynrei ka Sorkar ka dei ruh ban khang lut baroh sawsong (all-round) namar ki nong shim kabu ki lah ruh ban rung lyngba ka khap-pud bad ka Bangladesh. Kawei ruh um dei ban klet, ba bun bah ki shipai BSF kiba don ha ka jylla Tripura mynta ki la ïohpang coronavirus, namarkata, ka Sorkar ka la dei ruh ban peit pyrman ïa ka rung ka mih ki shipai ruh kumjuh. Kam mut ba ki la dei kita ki shipai kiba la pynkup bor kyrpang ka Sorkar ban ym peit bniah shuh ïa ki ne ban shah lait lan ïa ka rung ka mih khlem da peitbniah bha (without proper screening). Hynrei ïa ki kam kum ka jing wanrah khaw bad kiwei kiwei ki mar bam, ka sorkar ka dei ban pynlait kumba ka leh baroh shi katta, hynrei dei pat ban da peitbniah bha bin pa bin khnang ban lah ban lap (detect) ïa ka jinglong jingman jong ka koit ka khiah jong uwei pa uwei uba rung sha ka jylla.
Para Ri, hooid don ki jingeh kiba bun kum ka jingkyrduh bam na ka daw ba ym ïoh leit bylla, hynrei nga kyrpad rit ïa phi ba ha kum kata ka jingeh phi dei ban long kiba ïai shah namar ka sorkar ruh kala ïaleh katba lah ban pyndap, ym tang katta, hynrei wat ki seng bhalang bad ki riew shimet ruh ki kloi ban ïarap na ka bynta kane ka bynta ban ïarap lem iwei ïa iwei katba lah ei la i bor. Namarkata ka daw, ban ïa kaba phi kheiñduh ïalade nga kyntu kan kham bha ban pan jingïarap na ki para ri ruh ki kloi ban ïarap haba poi u pud bym don bam shuh.
Khatduh ïawai, ngi lah ban ïaleh ïa kane ka jingeh tang da ka jingïaishah, ka jingïatreilang bad ka jing bud ryntih ia ki jingbthah na ka tnad ka koit ka khiah ne na ka tnad ka koit ka khiah kaba peit ïa ka pyrthei baroh kawei (World Health Organization). Phi kiba don ka dohnud maw bad kiba la kylla long ki riew kheiñduh nga kyrpad rit ïa phi sngewbha ïaishah tang shi por ban ïakhun namar ka jingïakhun kaba jop ka dei ka jingïakhun kaba ïaineh, kaba ïaishah bad kaba ïatreilang. Hynrei lada ym lah ban ïai shah tang shi por ka jingïakhun kan dang long kaba jlan bad ka jing kordit ka dang ban shuh shuh. Ïa phi ki riew ieid Blei, kynmaw u Blei u ieid ïa kita kiba ieid ïalade bad u ïada ïa kita kiba ïada ïalade, kam mut pat ba phin ngeit ban kylla long pop ne poi dujok noh na ka daw ba ym shah mynta shi por ban ïalum paidbah na ka bynta ban duwai Blei ha ki jaka mane Blei jong phi. Nga kitbok ba iwei pa iwei na ki para Ri jong ngi kin lait na kata ka khlam ba shyrkhei bad ruh kito kiba ïohpang kin koit noh kham kloi. Khublei Shibun.
Phi don ban ong eiei?