Da u Babu Boldness L Nongum
Kane ka long shaphang ka jingai jingmut halor u COVID-19, la ka long ka jingbthah jong ka sorkar, ne ki jingai jingmut ki department ia ki paidbah, ne ki jingai jingmut ki dorbar shnong ia ka sorkar, ne ka jingai jingmut ki nongthoh khubor, ne ki nongthoh artikle wat la ki dei ia ka juh shi ka juh ka phang ngi ia bang hi ban sngap bad pule.
Ka dei ka jingmlien jong nga ban pule ia ki kot khubor man la ka step. Te ha kane ka sngi saitjain 11.04.2020, mar ia peit ia ki kot khubor nga la iohi ha ki headline ba “Ai jingmut u Speaker, ia u CM ban pynjlan ia ka lockdown sha duh ka 30 April”. Nga la kmen shibun eh ha kaba ia dei bad kane, nga nang pyrkhat ba u Lamphang leh se u la lap buit thymmai shuh shuh halor kumno ban iada ia ka jingsaphriang u COVID-19 katban ai jingmut ia u Chief Minister, kumta nga la pule wut wut ia baroh ki kot khubor kat kaba nga don da kaba sdang, na duh u Nongsain Hima, u Mawphor, u Rupang (Ryngkat bad ka dur ba rkhie u Speaker bad wiat rymmuin u CM) bad kiwei kiwei.
Ynda nga la pule nga shem pynban ba baroh ki jingai jingmut ki dei ki juh hi kiba ka sorkar kala dep ai jingmut man la ka sngi, kaba mut ia kaei kaba u CM ne Dy CM kila dep ai jingmut na ka por sha ka por, la phi kren sha phang ki jingai jingmut jong u kiba ia dei bad ka jingkhang shuwa ia ki iew ki hat kiba kham heh ne iew khappud bad plie shuwa tang ia ki dukan shnong, la phi kren sha phang ka jingai jingmut u speaker ha kaba ia dei bad ki jingkhang shuwa ia ki jaka rung jaka mih jong ka jylla la ka long kiba pyniasoh bad kiwei ki jylla ne bad ka Ri ban khang shuwa ba dei ruh ban teh kyndon ia ka leit ka wan na kawei ka District sha kawei pat ka District, ka jingpynlait ia ki kali shimet da ki odd’ even number system. Ka jingai jingmut kiba ia dei bad ki jingsynreit dawai ia baroh ki kali kit marbam ha ki khyrdop shuwa ba kin rung ha ka jylla, ka jingai jingmut bad kyntu ban peitngor halor ka jingkiew dor ki marbam mardih bad kiwei kiwei nga shem kitei ki jingai jingmut kila mih ha ki kot khubor naduh 23 bad 24 tarik jong u bnai Lber, la phi kren halor ki jingai jingmut kiba ia dei bad kumno ban wad lad ban pynkit ia ki marrep ki paidbah ka jylla nalor ka kynhun kaba la don lypa, katta 1917 iTEAMS kane ka jignai jingmut kala dep mih ha ki kotkhubor ha ka 30 tarik March bala dep.
Ngam sngew phylla la ki jingai jingmut ki dei ki juh hynrei ki briew ki ia bang ban pule namar ka kren sha phang u COVID-19 kaba dei ka phang ba ha khmat eh, (Hot Issue) ha kine ki sngi. Ha kum kane ka por phin ia kren ia ka elekshon ym don ba sngap, phin ia kren sha phang ka jingiaknieh shuki ha District Council ym don ba kwah pule, phin ia kren sha phang ki aktor aktres yn don ba pushe bad wat ka issue ILP ruh kam iaid, namar kam dei ka por.
Ngi juh ioh sngew ba ki juh ong “New wine in the old bottle” ne “old wine in the new bottle” hynrei kane ka jingai jingmut jong u Speaker Bah Metbah Lyngdoh lei lei ka long “old wine in the old bottle” ki briew ki ia bang namar ka dei ka por. Ngam don ei ei halor kane ban kynthoh hynrei nga shu iohi ba ki briew mynta ki pynleit jingmut bei thik tang sha phang u Corona Virus ne COVID-19 namar ki tieng thot thot ia u.
Naduh bala pynjari ia ka lockdown kaba 21 sngi na ka bynta ka jingiada ia ka jingsaphriang u khniang jingpang COVID-19 kala ktah shisha ia ka jingim jong ki briew naduh u ba duk haduh u ba riewspah tam,ia ka kamai ka jih la khang dam kynsan, lyngngoh ym tang u ba duk hynrei wat kiba trei business kiba heh ba heh ruh kum juh, ki ophis labun ba khang khamtam ki skul kiba la put niangkynjah sah haduh kine ki sngi.Ki nongbylla sngi kiba trei mynsngi kiba trei mynsngi thied khaw jan meit, kum ki nong bylla kynta nongbylla saitjain, kiba deiwai dong, kiba kit daju, kiba bylla misteri bad kiwei kiwei kine ha ka lyngngoh da ei ym bsa khun da ei yn bam ia lade.
Kane ka khlam kala ktah ia ka jingmut jingpyrkhat jong kiba bun, kane ka lockdown kala ktah khamtam ia ki nongkhaii bad ki khynnah skul bapli kiba la shah ktah lypa naduh ki band, ki korphiew, ba la mih na ka jingiakhih CAB/ CAA. Ka jingjia ha Ichamati bad jingiapyniap briew ha Iewduh. Ka sorkar kala shim ia ka rai ban pynjynsur ia ki katto katne ki bynta ha ka por jong ka lockdown hynrei ia ki skul yn dang ia khang haduh 03/05/2020 katba ruh yn sa ia peit ia ka long ka man ha dien katei ka sngi. Kumta ka jingkhuslai kala wan ha ki nonghikai lano yn pyndep course, lano kin pynlogn eksamin shiteng snem. Ki Khynnah HSSLC ki khuslai lano kin ioh thoh pyndep ia ka exsam jong ki haba la postponed. Ki nonghikai ha ki kolej ki khuslai lano yn pyndep course haba ki End Semester eksam kila la dei ban long ha u bnai May/June.
Ka MBOSE ka khuslai lano yn pynmih result ia ka SSLC bad ia ka HSSLC dang lah ne em ban pynmih ia ka result ha ka por kaba biang kum ba la leh ha ki snem ba la dep namar haduh mynta ki don ki subject kiba ym pat dep lut ki eksam ia kaba la hap ban postponed noh shuwa bad ruh wat ia ka spor evaluation ruh la pynsangeh noh shuwa.
Tang ym lah ban len pat ba ka jingpang COVID-19 ka don la ka jingmyntoi kumno ka iarap ia ki briew bad ia ka mariang. U COVID-19 u la pynkylla ia ka imlang sah lang bad ia ka pyrkhat pyrdain u khun bynriew ha ka rukom iaid rukom ieng, rum kam pyrkhat kumno ban im adakar ban nym im pahuh sahuh shuh kumba la dep, ka rukom iarap para briew kumba la iohi ha ki riew shimet, ki seng bhalang bad khamtam ka jingtrei bor bah ki dorbar shnong na ka bynta ka bha ka miat ki nongshong shnong.
Te to kumba nga la ong naduh mynneh ka dei ka jingai jingmut halor u COVID-19 kumno ba ngi dei ban leh, nga ruh nga ia mynjur lang bad u speaker bad ka sorkar ba dang don kam ban pynjlan ia kane ka lockdown haduh ba kut une u bnai na ka bynta ka jingbha jong ngi ryngkat bad ka jingpynjynsur ha ki bynta bynta kiba don kam.
1.Lada ka sorkar ka phah wan trei ia ki nongtrei sorkar 30% da kaba wan ia ki la ka pali pali ban lait na ka jingiabun briew , te lah ban leh kum juh ia ki examiner jong ka MBOSE ban sdang biang noh ia ka kam evaluation da kaba leh da ka pali system ia ki examiner khnang ban dep ka kam.
2.Ia ki skul pat ai kan iaid kumto. Ngi la ia shah shitom katta ngin ia pynkut ha duh ba kut ka lockdown, kito kiba don lat ban hikai online kumba la bthah ka sorkar nang ia hikai tang ba nga te nga artatien shibun eh namar nga iohi ba kane ka kam kam ia hap. Wat ha sor kiba la biang leh kita ki digital devise katno eh kin lah. Ka jinghikai kato kan long ryntih ne em? Khlem da ia kren ia ki skul nongkyndong ki bym don wat tang kawei ka Computer la don ruh ka network kam long.
- ka jingeh ia ki skul kan nym da mih than lada ka sorkar kala pynbiang ia ki teaching aids na ka bynta ki skul bad ki digital devise ne smart phone ia ki khynnah skul, kum ka nuksa ki khynnah higher secondary ki juhioh ia ki tablet kiba ngi tip kum ki M-tab ha ka sorkar kaba la dep hynrei mynta la ar snem ymjuh ioh shuh ia ki. Kumta nga ia jingmut ba ka sorkar kan pynbiang ia kine ki devices na ka bynta ki khynnah khnang ba da wan ka lockdown kumne kan nym buh jingeh ia ki samla pule, ym tang ban shu bthah ia ki skul ba kin hikai online, online kumno haba ym don lat.
To sa shisien khynnah bad samla pule nang iaishah yn da la long skul ki nonghikai kin sa ia hikai ar shah lada ka kam ka dawa. Ia ki paidbah pat nga kyntu ban ia bud pyrkhing bha ia baroh ki jingbthah sorkar kiba ia dei kumno ban iada ia lade na ka jingpur sted une u khniang jingpang COVID-19 khnang ba ngin lait na u. Ka ktien ka ong “ka jingiada ka kham bha ia ka jingpynkoit”. Khublei.
Phi don ban ong eiei?