Shillong, 16 Naitung:
Ha ka jingbishar ba dang shu lah ha ka 9 tarik Jylliew 2014, ka kaiphod, ba la buh da ki nongiasaid ain jong ka NGT (National Green Tribunal, ka ing bishar kaba dei peit ia ka koit ka khiah jong ka mariang), ka ong ba na duh u snem 2003 ka Pollution Control Board ka lah pyni ia ka jingjot ka mariang, ki khlaw ki btap bad ki um bam umdih na ka daw jong ka jing tih dewiong pathar. Ym tang katta kane ka kaiphod, ka iathuh ruh ba ki briew kiba tih dewiong ki lah ioh ki jingpang ba bun jait kum ka jingpang malaria, mih khniang ha ki sniehdoh, tuberculosis (tb) bad jingpang kansar ki tor.
Shuh shuh kane ka kot ba buh ha khmat ka miej jong u nongbishar ka iathuh ba ha ka jinglap jong katei ka Central Pollution Control Board bad ka Meghalaya State Pollution Control Board , ki um kiba don sha ramew ha ki thain Garo, West Khasi Hills bad East Jaintia Hills, ki lah kylla long bih. Katkum ka jingiathuh ki briew kane ka NGT, ha kata ka jingthew jong ki stad saian kine ki umpohliew ki lah poi shapoh ka pH3, kaba mut ba lada u bsein cobra u dih ia katei ka um un iap beit.
Hadien katei ka jingbishar ba nyngkong, ka Meghalaya State Pollution Control Board lyngba ka jingphah jong ka NGT, ka la ai phom ia ki trai par dewiong ne wat kiba shu wai par ha baroh ka jylla, ban ioh jingbit ban tih dewiong. Kane ka jingbit ban tih dewiong yn ioh na ka MSPCB tad haduh ba kine ki nong apply kin hap pynbiang ia ki kot ki sla kiba bun kiba donkam. Katkum ka jingiathuh ki briew kane ka Board, kane ka dei ka sien kaba nyngkong ba ka MSPCB ka ai ia kane ka phom kaba iadei bad ka jingioh jingmynjur na kane ka board ha shuwa ban tih ia u dewiong.
Ha ka jingiakren pat bad u bah Bindo Lanong uba long u dkhot ka seng sain pyrthei ka UDP, liang pyrshah, u la ong ba kane kam dei ka sien kaba nyngkong ba ka MSPCB ka ai kita ki phom jingbit ban shah tih dewiong. U bah Bindo u la iathuh shuh shuh ba ka jing shim phom na ka MSPCB bad ka jingdawa jong katei ka board ia ki kot donkam kum ka NOC (no objection certificate) na ka tnad Forest jong ka sorkar, kan nym ktah ia ka jinglong trai jaka kito kiba don par dewiong.
Kum ban shu pynkynmaw, ka seng kaba kyrteng ‘Movement for Indigeneous Rights for the People of Meghalaya’ ka la dawa na ka sorkar ba kan pynshai halor katei ka jingai phom, khamtam ha kaba iadei bad ka jingphah ia ki kot ki sla kiba biang sha katei ka board. Katei ka seng ka la suba ruh ba ioh lehse ka jinglong trai jaka ha la ka ri kan duh noh namar ba ka sorkar ka lah pynhap da ki ain halor ki jingtrei jingktah jong ki Khasi bad Jaintia.
Ki tyllong khubor sop sop jong kane ka NGT ki iathuh ba ka jingjlan jong kane ka jingkhang tih dewiong kan poi shaduh u snem 2015. Ka daw ka long ba ka jingbun ki kamram ba ka jylla kan hap ban leh, ym tang ki kot ki sla ba ka tnad mining hapoh ka jingialam u Dr Mukul Sangma uba bat ia kane ka tnad, kan hap ban pynbiang.
Phi don ban ong eiei?