AIS Suja
Ki Jiw kim pat ioh tei pat ia ka Temple haduh mynta, kata 1949 snem haduh une u 2019 naduh 70 A.D, ka mut 2000 snem khlem Temple.
Ia ka Temple kaba Ar la pynjot bad thang da ki shipai Roman hapoh ka jingialam u Titus kane kam dei kaba shu jia ryngkhat ka don hapoh ka jingthmu jong u Blei hi na ka bynta ki Jiw ha Israel.
Bad kawei na ki daw bah, dei ka jingkyntait noh jong ki Jiw ia u Jisu ban long u syiem halor jong ki, ki la kyntait ia ka jingshisha ki jied ia ka jingtim (cursing). U Jisu u phai sha ki Jentil. Ia ka nong Samaria- “Ko ka briew to ngeit ha nga, ba ka por ka jia haba phim ym ia mane ia u kpa halor une u lum lymne ha Jerusalem” Ioanis 4:21.
U Jisu u la dep iathuhlypa da kaba ong ba ka por kan poi ba ki Jiw kin ym ioh shuh ban mane ha ka Temple ha Jerusalem. U Jisu ula kren ia kane naduh shwa u 70 A.D, kata ha shwa ba un kiew sha bneng.
Haba u Jisu um don shuh ha kane ka pyrthei bad ha u snem 70 AD la pynurlong ia kane ka jingong ba ki Jiw kin ym mane shuh ha Jerusalem, ka daw ka long namar ba la thang noh ia ka Temple kaba Ar Temple u Solomon ha u 70 AD. Kumba thang ia ka Temple, ki Jiw ruh ki la saphred kylleng, la ialam mraw ia ki sha kylleng ki Ri ka pyrthei bad sha Babylon (Iran).
Kumta, ka daw kaba kim don Temple shuh haduh mynta, dei namar kam pat kut ka por kaba u Jisu u la kren. Hynrei ki dak jong ka por ki pyni ba ka la jan kut noh kata ka por ia kaba u Jisu u ong – “Phin ym mane Blei halor une u lum lymne ha Jerusalem” ka mut ia u shabi ba bat ha bneng ym ha pyrthei ym ha uno uno u nongsynshar jong ka pyrthei. U Blei u khlem ai bor ha u briew ban bat ia ka bor ban shah ba ki Jiw ne Israel kin ai hukum ban pynieng Temple. U Blei u don la ka jingkhein, namar tang shu poi ka por ban ai bor ba ki Jiw kin pynieing Temple, kan sdang artad ka “Shi taiew ba khadduh” ne ki 7snem ba la ong ha u Daniel 9:27. Namar haba u Blei u khang ym don u ban plie bad haba u Blei u plie ym don uba lah ban khang kumjuh ruh haba u Blei u pynkdor ym don uba lah ban pynbeit. Eklessiastis 7:13.
Kumta, ka jingslem jong ki Jiw ban ioh pynieng Temple pat, ka shong ha ka por jong u Blei, namar ki por bad ki aiom bad ki snem ki dei na u. Ka por kaba jlan tam ka jingbym don Temple shuh ki Jiw ka dei ka por kaba u Blei u ai lad ne ai por ba ki briew ki wad ia ka khmat jong u Blei bad ban tip ia ka ktien jong u aiu ba la thoh ha ka. U Blei u la buh ia ka por ne Timing kaba biang. Ba ynda la poi ki por ki kynta, ki Jiw kin ioh pat ban shna ia la ka Temple. Namar ka dak jong ka Temple kaba lai ka long ka dak jong kaba kut kiei kiei hapoh ka jingsynshar briew.
U Blei u dang iai shah sa khyndiat ia ki brew ba kin phai sha u namar u tip ba lada tang shu shah ia ki Jiw ban pynieng Temple, kan sdang artad ki shitaiew kiba sah ban ioh long 70 taiew, kumba la ong ha u Daniel 9:24-27. Namar tang shu dap 70 taiew kan long noh ka por ban pynkut pynwai noh ia ki pop, ban wallam ia ka hok bymjukut bad ban pynsleh noh ia u bakhuid tam eh u Jisu Khrist kein……kumta kaba sah mynta ka long sa tang shitaiew ne 7 snem lada tang shu pynieng noh ia ka Temple kaba lai ha Jerusalem. Dei na kane ka daw ba u Blei u dang ai lad ba ki briew kin tip lut ia u khun jong u u Jisu Khrist ha shwa ba kine kiei kiei kin wan jia long.
Kumta lada yn pynieng noh ia ka Temple kaba lai, ka jingkut ruh lah jan ba ka shitaiew ruh kan sdang bad ki 3 snem shiteng ba nyngkong ruh kin sdang da kaba kan wan mih shwa ka dak ka jingsuk ba shukor ka kulai balieh, Jingpynpaw 6:1-2. Ka kulai basaw jingpynpaw 6:3-5, bad ka kulai baiong, jingpynpaw 6:5-6. Bad kine ki lai ki kulai kin wan mih hapoh ka por ka jingpynieng ia ka Temple ba lai ha Jerusalem ka jutang lamler ban iasuk, ka jutang bad ka jingiap Daniel 9:27/ Isaiah 28:15. Tang shu pynieng ia ka Temple kan don ka thma bakhraw Mathaios 24:6-7. Kan don ka Nemsniew bajur, u jumai ba jur Mathaios 24:7. Kaba mut tang shu pynieng ia ka Temple kaba lai kin sdang noh ki por ba jynjar tam ha pyrthei hapoh ki 3 snem shiteng ba ar ba la khot ki 42 bnai ne 1260 sngi. Daniel 9:27. Dei na kata ka daw ba ka shim por ia ki Jiw haduh mynta 1949 snem ruh kim pat lah ban pynieng Temple namar ia ka bor ym shym la bat ha ki kti u briew ne uno uno u nongsynshar pyrthei, hynrei u Blei u bat halade tad ynda u la ibit ban shah ba ki Jiw kin pynieng Temple noh, namar ka don ka jingmaian bakhraw ha kane ka Temple kaba lai kaba ktah ia ka pyrthei baroh kawei. hynrei ha ki Jiw hi kim tip ei ei ka mut aiu? Balei ba ym ioh tei Temple shuh? ki iai kylli.
Namar kata tang shu bna ba ki Jiw kin pynieng noh ia ka Temple kaba Lai, ka jingkut ruh ka la poi artad wat lada ki kwah dik dik ruh hynrei ka por ka shong ha ki kti jong u Blei na ka bynta ki Israel bad na ka bynta ka pyrthei hi baroh kawei.
Ngi tip ba ki Jiw ki iapan bor na kylleng ki riew khraw ki nongsynshar pyrthei hynrei kim lah ban ai bor (authority) wad u Prime Minister ka Israel ruh um lah namar ia u shabi la bat ha bneng tad ynda la kut ka por bad ka bor kaba u Jisu u ong, “Phin ym mane Blei ha une u lum lymne ha Jerusalem” Ioanis 4:21.
Kaei kaba jia? Ki Jiw ki shu ia mane Blei hapoh ka mynsiem kumba u Jisu u la ong Ioanis 4:24. Bad ki shu doh ia ki maw kynroh ka Jerusalem. Ka ktien u Blei ka kren thik ka jia – “Naba ki shakri jong me ki ia sngewbha ia ki maw jong ka (Jerusalem) bad ki isynei ia ka khyndew jong ka” Salm 102:14. Ki Jiw ki ieit ia ka Jerusalem. “Ki kjat jong ngi ki ieng hapoh ki khyrdop jong pha – ko Jerusalem – ko Jerusalem. Salm 122:22. Thik ka long kumta. Kumta ka daw kaba ki Jiw kim pat ioh Temple, dei namar ba u Blei u dang ap ba ki briew kin ithuh ia u, kin phai na ki lynti bymman jong ki kin kylla bamut shwa ba ka jingrong noh kan wan ia ki brew na sla pyrthei.
Ki dak kiba paw mynta ka long ba ki Jiw ki la jan ka por ban ioh Temple noh, bad kata hi ka pyni ruh ba ka la jan ka por ka shi taiew bakadduh ba la ong da u Daniel 9:27, bad ka la jan ka por ki jingjynjarbah bad kaba kut noh kiei kiei shwa ba u Jisu Khrist un shynshar 1000 snem ia kane ka pyrthei. Jingpynpaw 20:1-6.
Phi don ban ong eiei?