Samla Melajied Khongbuh,
Nongtyngur Village
Ha shuwa ka samoi jied nongmihkhmat ia u/ka, ki ban leit sha ka iingdorbar thawaiñ ka jylla, kine ba don ha ka jingmut jong nga jong phi:
• Mynta ngan kyrshan matlah ia kito kiba la lah ban pynbiang bai khor ia nga shi bnai kynthih ha kane ka Elekshon.
• Nga kyshan ia u/ka ba lah ban bei pisa ia nga ₹5000 ne ₹10,000 hajar tyngka.
• Ngan kyrshan rad bah ia u/ka ba kular ban pynioh kam sorkar ia u/ka khun jong nga bad tang ban jop u/ka ne ngan sa pynbiej beit ngan khring lut ia ki para marjan jong nga ba kin kyrshan lut ia une u ba nga mon.
• Ngan kyrshan ia u/ka ba kular pynioh pisa kyrpang katkum ka jinglah ban khring nongkyrshan, ngan pynbiej lut khoit bad ngan thok ngan shukor hi ruh ia kine ki paralok jong nga kiba dang shisur bad ia kine ki bahaiing ki para marjan jong nga kiba dang kham dum ba kin ai jing kyrshan lem ba nga ruh ioh khring briew dei hangta ngan ioh kyrdan nongialam bad hangta kein ngan shu khur suk lupa ia ka pisa puk puk.
Hadien ba ngi la ioh kheit ia u Nongialam ba ngi jied, ki jingpyrkhat jong nga jong phi ki kylla kumne:
• Kine ki sengbhalang ki dei ki seng ki bym long jingmyntoi eiei, ki bym lah hi ruh ban pynioh jingiada kyrpang ia ngi ka jiadbynriew rit paid, imat dei dei kine kiba ju ioh jingmyntoi na ka sorkar ne kiba shu ioh pisa na ki dakhar.
• Kine ki sengbhalang kila kylla sengbamlang namar ki dawa ILP tang shipor imat tang mynta ba ki sngew kyrduh pisa ki mih pyrthei ban dawa.
• Kine ki sengbhalang ki shu ak ieid jaidbynriew.
• Kine ki sengbhalang ki shu pynmih issue tang ban ioh btin lynti ban ioh long lei san snem,
bad ki dang bun palat ki ki jingkynnoh kiba harukom kiba ngi ki paidbah ngi la tim bad kynnoh ia ki sengbhalang jong ngi.
Ki symboh pyrkhat kiba nga don ban pashat ha kat i jingsngewthuh barit jong nga namar ioh lehse dei ei ma ngi hi ki paidbah ba shet kylla ia ka jaitbynriew:
• Mynta, ha Ri jong ngi ki bun ba ju ia kren ia kane, ba lada stad ne shemphang ne hok ne ieid Ri, katno katno ruh wat mut ki paidbah kin jied nongmih khmat ne kin pyllong nongthwain haba ym don ka pisa shibun.
• Ngi ki khasi ngi biej palat ia ki jingsngewbha ba shipor ki ba long kum ka jingpang klam ia ngi junom.
• Ka dei ba ngi ki paidbah ngi biej ia ka tangka pliah u kyrtong nongmihkhmat jong ngi, bunsien u kyrtong ba ngi pynjop dei u ba riewspah kampher wat lada ym don tip eiei shaphang ka Ri ka jaidbynriew bad ha ngi ki paidbah nongjied khampher eiei lada ym don ka jingnang jingstad tangba u/ka la lah ban pynioh thep pla kyndiat kynsoit ha shuwa ka elekshon ia uta nga pynjop suk.
• Ngi biej palat ia ki kyrtong kiba dei ki businessmen hynrei ngim kynmaw ba kine ki shaniah tylli ia ka kamai kajih jong ki ha ki dakhar, ym baroh kiba long kumta hynrei ki don tang katto katne kiba ieng ha la ki jong ki kjat bad kiba dang ieid ia ka Ri. Parari, kynmaw ba ki businessmen ne ki contractors kham bun na ki kiba don ha Ri jong ngi ki isih bha ia ki sengbhalang namar kine ki kim ju pyrwa ia ka jaidbynriew, ki pyrkhat beit tang ia ka jingiohnong ma lade bad bunsien ngi lalap ba ki sengbhalang ki ju iatyngkhuh beit bad ki businessmen ne contractors haba ki sengbhalang ki pyllong ia ki jing khynra ia ki kot ki sla ki nongtrei ne ki nongkhaii bar jylla. Ka dei na kane ka daw ba ki business men bunsien ki kwah ban pynduh jait ia ki sengbhalang da kaba pynthoh bria ne bei pisa ban pynhiar kput ha ki ba bun rukom ban ber bih ia ki sengbhalang.
• Ki don ki jingeh ba ngi jied ia ki nongmihkhmat kiba dang duna eh ka pule puthi bunsien kine kim lait ang ka shyntur ha Iingdorbar ban iatai iamir ia ki jing ia kynduh jingeh ki paidbah ne ka jaidbynriew, kine bunsien wat lada ki shisur makna ruh ki hap ban shu hap beit ong beit hooid shisien bym don ka jingtip nalade bad bunsien ki kloi ban ngop ha ka jing pynshat jingmut kito ki para nongmihkhmat bala khamstad kham nang namar baroh kaba pynshai kiwei ki sngewdei eh ba dalade hi kim tip eiei bad kim don ka nongrim.
• Kawei pat ka dei ba ngi jied ia ki National Party, da kynmaw ba ka thong jong ki ban wanrah ia ka hok jong baroh ki nongshong shnong ha ka imlang sahlang, ka shnong ka thaiñ kaba ia ryngkat beit salonsar ym nym don kata ka jing peit kyrpang la phi dei kita ki ritpaid ne ki jaidbynriew kyrpang na kane sa ong ba ha ki National Party kim dei ki Sengieid Ri hynrei ki dei ki seng babun pisa.
• Kaba buh jingmynsaw eh ia ngi ka dei ba ngim lah ban kyntait ia kito ki Nongmihkhmat kliba jliah ia ka tdong ki mynder shi sngi tang ban skhem ka shuti 5 snem, bunsien tang ban ioh shibun ki nongkyrshan kine ki nongmihkhmat baieid jong ngi ki plie lad ia ki bar jylla ban pynrung EPIC bad kiwei ki lad ban ithuh kum ki nongshong ba pura ka jylla. Bad dei na kine ki daw ba kine ki nongthawain ingkhong shyllangmat ki ju ia tyngkhuh bor manla ka por bad ki sengbhalang. Kane ka pyllong ba kin pynhiar kput ne khanglad ia ka nongrim kaba ki sengbhalang ki ieng. Ym ba nga kdew ia baroh hynrei ki dang don katto katne ki nongmihkhmat kiba ieid jaidbynriew kiba kyrshan ia ki sengbhlang hynrei ngi tip ba ha ka shynshar paidbah kiba khyndiat kim lah leh eiei ka bor bahakhlieh duh dei ka rai ki ba hehpaid.
Khyndiat nga sngew ban ia pashat jingmut shapang ki sengbhalang ha i jingsngewthuh jong nga kat kum kine ki bynta harum;-
• Ki sengbhalang kiba dei tang ki seng treimon sngewbha bad ki dei ruh ki riew paidbah ki bym ioh jingsiew ne jing phoida eiei na ka sorkar, bunsien kine ki hap ban ieng shilliang ka kjat ban kyrshan bad ka kti ban kner ialade ia ka iing ka sem lajong hynrei shilliang pat ban noh synniang lem ne ban duh sngi duh ia bad duh thiah duhdem na bynta ban dukha ia imlang sahlang ka Ri ka jaidbynriew.
• Ki sengbhalang bunsien kim ju ioh ka jingkyrshan ba shisha na ngi ki paidbah, bunsien ki briew jong ngi ki khlein, ki bang tang ka nia haba khatduh sah marwei ki sengbhhalang khamtam kito kiba hap ha ka thup ki Seng ieid Ri. Ban ia kren ia ka pisa lei niar eh ki briew jong ngi kin sbun ban ia synniang lem ia kita ki sengbhalang lait noh kito kiba la sngewthuh shisha ia ka lyngkor kaba khia kaba ki sengbhalang ki kit ki bah na bynta ka im ka iap jong ngi lang baroh, ym lah ban len ruh ba ym baroh i sengbhalang kiba ieng na bynta ka jaidbynriew hynrei ki don ki seng kiba dei ki seng kamai spah ne sengkruin ki ba die taddor ia ka jaidbynriew.
• Ha kine ki sngi mynta shibun ki samla ba la sdang ban sngewthuh ia ka jingiatyngkhuh mawsiang ka jaidbynriew hynrei lada ki kwah ban iadon bynta lem ban shakri ia ka jiadbynriew lyngba ki sengbhalang hynrei sngewsih ba ki kmie ki kpa ne ki bahaiing ki ju pynduh mynsiem bad ki khanglad ruh shisyndon. Kane ka dei kaba ngi kum ka jaidbynriew ngi khim jingmut bad ngim ai jingkyrshan ia ki sengbhalang, hynrei nga lah ban ong ba bunsien ki samla ba don hapoh ka jingkdup ki sengbhalang ki lah ban lait na ki shibun ki jingsniew khamtam kum ha kane ka juk bala jyllei u drok bad kiwei kiwei ki jingsniew ha ka Ri jong ngi.
• Parari, nga iohi la bunsien na ka liang ki sengbhalang kila ju pyndep la ka kamram da pyllong ia ki jingiakhih ban dawa ki ain kiba khlain na bynta ban iada ia ka jaitbynriew hynrei haba ka sorkar kam sngap, ki sengbhalang ki hap ban pyllong da ka pakhang shnong ka pakhang surok, bunsien dei ma ngi hi ki paidbah ki ba pynkhein ne bym burom ia ki jingleh ki sengbhalang. Haba ki sdang ban pyllong ia jingiakhih kaba la neh saw san sngi hato ym dei ma ngi ki paidbah kiba pynsawa ia ki jingpyrshah da ki shithi ne ki jingthoh ne ki sur pyrshah ha ki lad pathai khubor ne ki kor dur ki internet da kaba ai daw ba ngim ioh lad shuh ban kamai kajih ban leit siew leit tda ne leit skul ki khun? hato ym dei ma ngi kiba pynsangeh ia ki jingiakhih? Hato ym dei ma ngi ki bym shem la ai jingkyrshan? Hato ym dei ba ngi pynkyllem ia kum kita ki nongmihkhmat ki bym sngap ia ka sur jong ngi ki paidbah?
• Ha manla ki jingeh ba ka jaidbynriew ki mad eh bunsien ki dei ki sengbhalang namar kiba ju mih ban ia tynrong lem bad don kiba phla ia la ka jong ka jingim ki long kum lang knia wat haduh u pud ka jingiap bad shibun kiba shah set along bad shah shoh shah tied shah byrngem byrsit ha ki briew ka sorkar. Lada ngin niew ia kam ba ki sengbhalang khamtam kito seng kiba hap ha ka thup ki Seng ieid Ri, ki la leh bad ngan ym lap por shuh da ki snem ruh hynrei nga shu pynkynmaw ia ki katto katne kiba ka jaidbynriew ka dang lait na ka jingkordit lyngba ka jing don ki sengbhalang kum ka jingpyrshah tih Uranium, lynti rel we (railway), ki jingiakhih pyrshah mynder, kiwei kiwei. Hooid ki sengbhalang kila leh shibun kie kiei hynrei haduh mynta ki sengbhalang ki dang donkam eh ban nang iai trei shuh shuh bad ki donkam ban len lade kham palat ia kaba la dep ban trei baroh shi katto.
Kyntang iawai nga kyntu ia phi lyngba kine ki symboh jong nga ki ba nga pynpaw da ka jing sngewkhia mynsiem ban pynsngew sha phi ki parari ba ka por ka la donkam eh ia ngi ba ngin ai lang ka jingkyrshanlang ia ki sengbhalang lyngba ki jingduwai ne ki jingaijingmut lane kino kino ki synjam kiba phi lah ban shim khnang ba kin nanglah ban shakri hok khambha ia ka jaidbynriew. Ym ba ngin iai long ki briew kiba im sngi ban tim ban kynthoh ne ban ber bih ha ki social media kum ki Facebook, WhatsApp, Twiter ne ha hi kotkhubor bad ki khana lamler sharum shaneng da kaba bein ba khoh bad pynlong sohpdung ia ki sengbhalang bad lada kine kieiei ki iai bteng khlempep ki ba bun ki samla lehse ki lah ban lyndet noh na ki jingdon ha ki kynhun sengbhalang bad dei hangta ba ka jaidbynriew jong ngi kan jah syndon na kane ka sla pyrthei.
Khublei shibun shihajar nguh lyngba kine ki jingthoh nga kyrmen ki long kum ka sharak ba ai jingshai halor ka jinglong khim jingmut jong ngi ki riew paidbah bad nga pan map na phi ruh ki bym sngewiahap ia kine ki symboh pyrkhat jong nga namar lehse ha ka jinglong khynnah samla ka jingmut jingpyrkhat jong nga kam pat kot bha sha ka kyrdan ba halor. Hynrei watla katta ruh nga kyrpad sashisien ba phin ym ia thew tarajur ne ia bat ia peit matdong ia nga. Khublei sa shisien, Im slem Sengbhalang, Im slem Ri Hynniewtrep.
Phi don ban ong eiei?