Kumno ka Tamabil, ka ioh ia la ka kyrteng?

Deibormi Nongpoh

Ha kane ka ri Khasi-Jaiñtia jong ngi bunsien ïa ka kyrteng jong ki shnong,
ki jaka ki puta la ai kyrteng na ka daw jong ki jingjia kiba la jia ha ki bad ruh na ka jingdon jong ki lum ki wah, ki maw, ki dieng, ki soh bad kumta ter ter. Ki don napdeng kine ki jaka kiba don ïa ki khana kiba sngewtynnat ha lyndet ka kyrteng jong ki. Ha ine i jingthoh barit nga kwah ba ngin ïa peit halor kawei ka jaka kaba la tip kyrteng da ka “Tamabil”.

Ka “Tamabil” ka long kawei na ki jaka kaba don ha khappud hapdeng ka ri India bad ka ri Bangladesh. Kane ka jaka ka jngai kumba 1 km ei ei na Dawki, ka shnong kaba hap hapoh ka West Jaiñtia Hills District. Bun na ngi lehse ngi la tip ïa ka “Tamabil” hynrei ngim tip pat kumno kane ka kyrteng ka mih ne balei la khot ïa kane ka jaka da ka “Tamabil”. Kane ka kyntien “Temabil”, ka wan na ki ar tylli ki kyntien ‘Tema’ bad ‘Bir’ne ‘Bier’ kumba kynnoh ki War Jaiñtia. Ka ‘Tema’ ka dei ka pung bad ka kyntien ‘Bier’ pat ka mut ka ‘ktieh ahor’ ne ‘ktieh bah’; dei na kine ki ar tylli ki kyntien ba la ïoh ïa ka kyntien “Tamabil”. Haba phai pat sha ka ktien Hindi ngi ïohi ba ïa ka ‘pung’ la khot ka ‘Jheel’. Ka kyrteng tynrai jong ka “Tamabil” hi ka dei “Temabier” namar ba ka dei ka pung ba dap da ka ktieh; kane ka dei ka kyrteng ba ki briew ha War Jaiñtia ha ki por mynshuwa ki ju khot ïa ka. Kane ka pung ‘Tema’ ka don sha ka phang mihngi na ka khyrdop (Gate) ka ban rung shapoh Bangladesh.
Ha ki por mynshuwa haba ym pat don ka Bangladesh ïa kane ka jaka ba don kane ka pung la long trai da ka kur Nongpoh. Ïa kane ka ‘Tema’ kaba dei ka pung, ki kur Nongpoh kiba dang bat ïa ka niam Khasi ki kheiñ ba ka dei ka blei. Ïa kane ka pung la ker sawdong da ki khlaw bad ka khyndew pat ka dap da ka ktieh suda. Dei ha kane ka jaka ba ki kur Nongpoh kiba dang bat ïa ka niam Khasi ki ju pyndep ïa ki katto katne ki jinglehniam leh rukom, kata kum ka “Besor snem” kaba ki ju pyndep shisien shisnem na ka bynta ban ai nguh aidem ïa ka ‘blei Tema’. Ha ki bynta ba shathie jong kane ka pung ka don ka jaka kaba ki khot ka “Besan Mai kyrmea” ha kaba ka don ruh ka ïew, ïa kane ka ïew ki khot ka ïew Nongpoh, namar la long trai ïa kane ka jaka da ka kur Nongpoh, hynrei kane ka jaka mynta ka la hap noh shapoh Bangladesh. Kumba la kdew sha khmat ka ‘Tema’ ka dei ka jaka ba kyrpang bad baroh ki briew ha kito ki jaka ki tip ïa ka bad ki kheiñ kyntang ruh ïa ka jaka ba ka don bad kim ju leh kulmar ïa kano kano ka kam ha kane ka jaka. Ka jingdon jong kane ka jaka ba kyrpang ha kito ki jaka ka la pynlong ïa ki briew ban nam kyrteng ïa kato ka jaka da ka “Tamabil”; kane ka long kum ka jingnam kyrteng ïa ka “Shillong” na ka daw ka jingdon jong u lum Shillong ha syndah jong ka, uba ki khasi ki ngeit ba dei hangne u don u ‘lei Shillong.
Ka jingdon jong ka ïew ha kane ka jaka kam shym la long tang ha ki por mynshuwa, hynrei haduh kine ki sngi ba mynta ruh, namar ba lah seng nongrim lypa ïa kane ka jaka ban long ka jaka khaï, wat la mynta ka don ka jingpher katto katne. Kane ka jaka ka la nangpaw shuh shuh khamtam hadien ka jingkhaï ïa u Dewïong shapoh Bangladesh. Ha kine ki sngi kane ka kad khaï ka la paw ruh ha u mawshun bad kiwei pat ki jait maw kiba la shalan shapoh Bangladesh. Ka jingnangheh jong ka kam khaï ha kane ka kad khaï ka la i dei ban shna khambha ïa kane ka jaka. Ka sorkar mynta ryngkat bad ka jingïatrei lang bad ka sorkar kmie, kyrmen kan shim khia kloi ban shna pynitynnat shuh shuh ïa kane ka kad khaï, namar la jan man ka sngi ki nongjngoh kai pyrthei (Tourist) na Ri India bad kumjuh ruh na Ri Bangladesh ki wan ban peit kai ïa kane ka jaka kaba dei ka kad khaï ba pawnam jong kine ki ar tylli ki ri. Da kaba pynitynnat khambha, kyrmen ba kan nanglah ban wanrah ki jingmyntoi ïa ka jylla.