Ka Good Friday

Ex. Rev. K. Langrin

Ka Good Friday ka dei ka sngi ban kynmaw kyrpang ia ka jingshah iap u Jisu ha ka sngi thohdieng kaba nyngkong hadien ba la pyllun u bnai uba saw hangtei ha suin bneng. Kumta ka Good Friday ka shait kylla man la u snem, teng teng ka hap ha ka taiew ba khatduh u bnai March bad teng teng ka hap ha ka taiew banyngkong, ba ar ne balai u bnai April katkum ka jingpyllun u bnai uba saw.

Shuwa ban ai shuti Good Friday, nga shait kylli ia ki khynnah skul jong nga, balei ba la khot ‘Good Friday’. Ki khynnah ki ia jubab, ‘Namar ba iap u Jisu’. Te nga kylli biang ia ki, ‘Hato haba iap briew phi ia kmen?’ ki ia jubab, Em. Nangta nga kylli biang ‘Balei ba ia ka sngi Thohdieng ba iap u Jisu la khot ‘Good Friday’, balei ym ong, ‘Bad Friday?’ ki khynnah kim lah shuh ban jubab. Kane ka jingkylli ka long kaba eh ban jubab wat ha kiba la san la rangbah khamtam ha ki nongkyndong. Ka khubor jong ka Good Friday ka don ar bynta, kiba long ka jingsngewsih bad ka jingkmen. Ka jingsngewsih ka long, dei namar ki pop jong ngi ba la iap u Jisu. Ka jingkmen pat ka long, da ka jingiap u Jisu la siew dep ia ka ram jong ngi ia kaba ngim lah shuh ban siew dalade. Bad da ka jingiap u Jisu la  pyniasuk pat ia ngi bad u Blei. Namar kata, ka jingiap u Jisu halor ka diengphna ka long shisha kaba bha ne good ban pynim ia ki briew na ki pop jong ki. Dei na kata ka daw ba la khot Good Friday ne ka sngi Thohdieng ba bha.

Ngi ju iohsngew na ki nongiathuhkhana ha ki jingiaseng ba u Jisu u ju leh shibun ki kambah. U pynpeit ia kiba matlah. U pyniaid ia kiba dkoh, u bsa ia kiba thngan bad kumta ter ter. Hynrei phi tip ne em ba napdeng kita kiba u Jisu u la leh bha ia ki, don kiba la kylla nongshun da kaba ki la long ki nongdie bad nongpynshitom bein ia u. Kane ka kdew sha ka jinglong ka pateng bynriew ha kine ki sngi ba hadien ba ki la ioh pdiang ia ki jingiarap bad jingleh bha, ha ka jaka ban sngewnguh ki kren bein pynban. Nga kynmaw ba ha kine ki khyndiat snem ba la leit, ki la don bun ki nongkyndong kiba la khuslai ba kim lah shuh ban siew ia ka ram rep ba ki shim na ki bank nongkyndong. Te ka sorkar India ka la map ei ia ki. Hynrei nga lyngngoh ba ym don wat uwei ruh napdeng kita kiba la ioh jingmap ei kiba la pynpaw ia ka jingsngewnguh ia ka sorkar. Ha ka por jong u Jisu, don napdeng kiba matlah kiba la ioh jingkoit da ka jingleh kambah u Jisu kiba la iashim bynta ban pyrta ‘Sahnarphna ia u, Sahnarphna ia u’. Don kiba dkoh hadien ba ki la ioh jingkoit da ka jingleh kambah u Jisu kiba la mareh ban bynthiew bad kren bein ia u Jisu. Kito kiba la bam kdang napdeng ki 5000 bad kiba la kaweh sla tlai ha Jerusalem ki la ia dawa ban sahnarphna ia u Jisu. Kum kane ka jingjia ia u Jisu ka ju wan jia ha ka jingim jong ngi ha kine ki sngi ba kito kiba ngi la leh bha bad ba ngi la iarap ha ki jingeh ki kylla long pynban ki nongshun jong ngi.

Ia u Jisu la die da uwei napdeng ki synran jong u uba kyrteng u Judas Isakariot hadien ba u la ioh jingbam kdang na u Jisu. U Judas Iskariot u la pynshongdor ia u Jisu tang 30 ki sbai rupa kaba long ka dor kaba tad bad kaba pohjait tam. Don kiba kylli ia nga, balei ba um die kham rem ha ka dor 100 ne 1000 ki sbai rupa? Hooid, lada u Judas u tyrwa 1000 ki sbai rupa ruh dang lah da kaba suk ban die ia u Jisu ha kita ki rangbah lyngdoh bad ki Tymmen basan kiba kong ki riew thrang snam. Ka dor ba u Judas u la pynshong na ka bynta ka long rynieng jong u Jisu ka long kata kaba ki ong ‘Fixed Price’ ka bym lah ban pyntam ne pynduna. Ka dor 30 ki sbai rupa ka dei ka dor ba la buh na ka bynta uwei u mraw. Kata ka mut ba la pyniaryngkat ia u Jisu bad u mraw uba pohjait.

Balei ba kita kiba la pyniap ia u Jisu ki da sdien ha ka diengphna, balei kim pyniap da kaba shu pom da ka waitlam ne lynthem maw ia u? namar ba ki kwah ban pynngat ia u Jisu ha kata ka kyrdan jingiap kaba shyrkhei tam bad kaba jah burom tam. Shisien haba nga leit iew Nongstoin nga la iohi ia uwei u briew uba kit ia ki tin ha khmat bad ki paidbah pat ki iatem ia kata ka tin. Nga kylli ia kita ki paidbah, balei ba ki leh kumta ia uta u briew. Ki iathuh ba u dei u nongbatbor kynthei, kumta ka jingleh jong ki kumta ban tem tin ka long ba un jah burom. Ia u Jisu la sdien halor ka diengphna ba la pynieng ia kata ka diengphna harud surok khnang ba ki briew kiba iaid ba ieng kin iohi. Da kaba leh kumta u Jisu un jah burom. Kata ka jingleh ka kham shyrkhei ban ia uta uba shah tem ha iew Nongstoin. Namar ia uta u nongbatbor kynthei ki paidbah kim shym la iaw lyngkhuid, katba ia u Jisu pat kida law lyngkhuid.

Ka jaka ba la sah narphna ia u Jisu ka long kaba ngiew bad kaba shyrkhei tam. Ia kata ngi sngewthuh na ka kyrteng ‘Golgotha’ ne ‘maloi Khlieh’. Namar ka dur jong uta u lum ka long kum ka shynrong khlieh briew kaba itieng ban peit. Bad ka long ka jaka kaba dap tang da  ki shynrong khlieh jong ki briew ba la iap. Dei ha une u lum ba la sah narphna ia ki 800 ngut ki shipai Rome kiba la ieng ban dawa ia ka hok jong ki na ka sorkar. Te hadien ba ki met jong ki ki la pyut, ki shynrong khlieh ki hap noh ha khyndew bad ki tyllun khoit-ly-khoit sha trai jong uta u lum. Ki briew kiba sah narphna ia u Jisu ki tharai ba u Jisu ruh un sa mad ia kita ki jingeh bad jingjah burom. Hynrei kam long kumta, ka jingiap u Jisu ha ka diengphna ka la wanrah pynban ia ka burom kaba khraw katta katta kaba la pynshaiong ngain ia kita kiba pyniap ia u.

Don ar tylli ki daw ba ka jingiap u Jisu halor diengphna ka long ka burom bakhraw (1) Ka pynpaw ia ka burom bad ka maian Blei halor ki hynniew tylli ki jingkren jong u halor diengphna (2) Ki la jia ki jingphylla bad ki kambah kiba ki briew kim shym poi pyrkhat. Ki hynniew tylli ki jingkren jong u ki long: (a) Haba ia u Jisu la sdien halor diengphna, ka Mari ka kmie jong u ka ka la iam. Haba u la iohi ia la ka kmie kaba iam u la ong, “Ko ka briew ha khmih ia la u khun”. (Ioan 19:26) (b) Ki shipai Rome kim shym bna ei ei ia ka daw, balei ba kita ki paidbah ki wanrah ia u Jisu ban sahnarphna. Kumta kita ki shipai ki la shoh, la sympat bad pynshitom ia u Jisu da ka jingbymtip namar ba ki don hapoh ka hukum. U Jisu te haba u peit ia kita ki shipai kiba pynshitom ia u da ka jingbymtip, u ong, “Ko Kpa to map ia ki naba kim tip ia kaei ba ki leh” (Lk 23: 34) (c) U Jisu uba long u Khun u Blei, haba u la sngew pisa eh ka mynsiem, u la kynmaw ia uta uba la phah ia u ban wan sha ka pyrthei. Kumta u la ong, “U Blei jong nga, U Blei jong nga, balei Me la iehnoh ia nga” (Mt 27:46) (d) la ki arngut ki dakaid la sahnarphna lang bad u Jisu. Te uwei na kita u la kylla bamut noh, bad u la ong ia u Jisu, “Ko Jisu, to kynmaw ia nga ynda me poi ha ka hima jong me”. U  Jisu u la peit sha u, u la sngewsynei bad u la ong, “Shisha nga ong ha me, ha kane ka sngi men long lem bad nga ha ka Paradais” (Lk 23:43) (e) Don kiba dang ieit ia u Jisu bad kiba isynei ia u haba u la shah sdien ha ka diengphna, hynrei km nud ban tur shajan, kumta ki la shu peit na jngai ia u Jisu. Hooid ki tip ba uno uno u briew shuwa ba un iap u donkam ia ka um, hynrei kim nud ban leit ai um ia u Jisu. Kumta u Jisu haba u la iohi ia ki u la ong, “Nga sliang” (Ioan 19:28) (f) U Jisu u la wan sha kane ka pyrthei da ka hukum u Kpa, bad kita kiba pyniap kin ym ioh ia ka mynsiem jong u, kumta u la ong da ka hukum u Kpa, bad kita kiba pyniap kin ym ioh ia ka mynsiem” (Lk 23:46) (g) U Jisu ha shuwa ban sa pyndem ia la ka khlieh u la ong ia baroh kiba don hangta ba u la wan sha ka pyrthei ban pyndep ia ka mission jong u ban siew dep ia ka ram ki briew. Kumta u la ong, “La pyndep” (Ioan 19:30).

Ka burom ba khraw ka paw ruh lyngba ki jingjia baphylla bad ki kambah kiba long (i) Ia ka diengphna jong kiwei kiwei kiba shah sahnarphna la ju pynbah da ki briew haduh ka jaka sahanrphna. Hynrei u Jisu pat u la bah hi ia la ka diengphna ba u la kyllon bunsien. Ba la iarap bah lem dei tang u Simon nong  Kyrini, lait na u ym don kiwei pat. Kane ka long ka jingphylla kaba nyngkong. (ii) Kiwei kiwei kiba shah sahnarphna ki im bun sngi halor ka diengphna. Ki shah ruh bun sngi bun miet ia ka jingshit ka sngi, ia ka jingkhriat ka miet, ia u slap bad ka lyer khlem jain khlem nep, haduh ba ki sim bad ki tyngab kin da wan ban puh bad khong ia ki khmat jong ki. Hynrei u Jisu u la iap kloi eh, ba ki sim bad ki tyngab kim shym la ioh ban khlong ia ki khmat jong u. kane ka long kaba phylla shisha, kaba la pynlyngngoh ia ki briew.

Ki kambah ba la jia pat ki long (i) La wan ka jingdum bad u jumai uba jur haduh lai kynta, naduh 6 baje haduh 9 baje, kaba mut 12 haduh 3 baje janmiet. (ii) Ha kato ka por ia ka temple la ker da ka jingkah. Hapoh jong kata ka jingkah la shong da u rangbah lyngdoh. Ki paitbah kiba leit ban mane Blei kim lah ban iohi hynrei ki iohsngew tang ia ka sur kren napoh kata ka jingkah. Hynrei ha ka jingiap u Jisu ia kata ka jingkah la kad arliang. (iii) U Jisu u la aiti hi ia la ka mynsiem sha u Kpa. Lada kam long kumta u la dei ban im bunsngi (iv) U Rangbah shispah ne u Kapten jong ki 100 ngut ki shipai uba la don kti ban sahnarphna ia u Jisu u la kylla bamut hangta hangta hi bad u la ong, “Shisha une u long u Khun u Blei”.

Paralok baieit, ha shuwa ban pynkut ia kane ka khubor nga kwah ban kylli jingkylli ia phi kumne: Hato ka biang ia ngi ban shu kynmaw ba u Jisu u la iap namar jong ngi? Lada ngi shu kynmaw khem da leh ei ei ialade bad ia kiwei, ka jingrakhe Good Friday jong ngi ka long lehnohei. Ka kylla long pynban tang kum ka rongphong. Kumta la phi sngewdei ne phim sngewdei nga kwah ban pashat jingmut ia phi kumne (i)  Haba u Jisu u la bah ia ki pop jong ngi to ngin ym leh pop shuh (ii) Haba u Jisu u la map ia ki pop jong ngi to ngi ruh ngim map ia ki pop jong ki para briew (iii) Haba u Jisu u la leh shibun na ka bynta jong ngi, to ngin leh eiei na ka bynta ki para briew, naba ha kata ka sngi bishar u Jisu un ong, “Shisha nga ong ha phi, ha kaba phi la leh ia ka ha uwei uba rit tam na kine ki para jong nga, phi la leh kein ia nga” (Mt 25:40).

To u Blei ka jingsuk un kyrkhu ia phi kiba pule ia kane ka khubor kaba lyngkot. Amen.