Ki jing ioh myntoi bad jingduh jingmyntoi ka kam jngohkai pyrthei

Ka kam jngohkai kai pyrthei ka dei ka lad jing myntoi (benificial) kaba wanrah jing kiewstet ha ka roi ka par (development)  ha ka imlang sahlang (Society) jong ngi kat kum ka juk stad ba mynta, ka plie lad plie lynti ruh ia ki babun ban sengkam lajong khamtam ia ngi ki khun samla ha kum kane ka juk kyrduh kam ba mynta, ngi iohi ba ka kam jngohkai pyrthei ka saindur ia ki rukom pyrkhat  ba thymmai ia ki paid nongshong shnong ka ri jong ngi khamtam ia kito ki basah ha ki thain nongkyndong namar ka iarap ban pynpur stet ia ka jingnang jingtip bad  jingshemphang ha ki babun ki liang naduh ka ktien ka thylliej haduh ka rukom im, ka lad kamai bad ki jingkylla ha ka jinglong briew manbriew. Ka kam jngohkai pyrthei ka ai jingtngen ia ka mynsiem bad ka pynpyngnad ruh  ia ka jabieng jong ngi kiba ju pyllut por ban leit bam lyer pynngad sha kylleng ki lum ki wah khamtam ki  bun jaka kiba don ha ka Ri khasi-jaintia jong ngi namar ngi iohi ia kiei kiei kiba phylla ki ba itynnad ba ka mariang ka don, kum ki krem, ki lum ki kshiad ba ithiang kiba u Blei u la buh janai.

       Ngam lah ban pynshai bniah ia shibun ki jing myntoi kiba ka kam jngohkai pyrthei ka wanrah namar nga ngeit kiba bun kiba la nang ban thoh bad pule ki don ka jingtip ba kham bha bunshah ban ia nga ha kaba iadei bad  ki jingmyntoi ka kam jngohkai pyrthei. Nga ialade kum u khynnah samla ba khampher ha ka rukom pyrkhat pyrdain, lehse nga lah ban iohi kham jngai ia ki katto katne ki duh jingmyntoi (disadvantages), ki  don ar bynta kiba wanrah jing duh jing myntoi ba lyngba ka jing purstet ka  kam jngohkai pyrthei. Ki bynta ba nyngkong ki dei beit thik  na ka daw ka jingshah pynjaboh ia ka mariang  (environmental pollution), namar nga la sakhi dala ki khmat ba  kiba bun ki jaka jngohkai pyrthei (tourist spots) bad  ki shnong ba marjan, ki lynti bad ki surok kiba kiba hap ban iaid lyngba shuwa ban poi sha kitei ki jaka jngohkai ki la kylla long pynban ki jaka bret  bilor pait, ki plastic bad ki jing song jingbam jongno rea! Kane ka dei ka daw bah ba ngi dei ban tehlakam  pyrshah  ia kum kine ki jingsniew khnang ba kan long ka jing pynshlur ia kiwei pat ban phai khmat sha kane ka kam jngohkai pyrthei.

Ki bynta ba baar,ka dei ka jing jot ha ka jinglong jingman jong ngi ki nong kyndong namar ki don ki katto katne ki nongwankai sngewbha kiba kren ne leh kiei kiei kiba khlemakor hapoh shnong pohthaw haduh ba ki khynnah ba dangrit ki pyrthuh bud ia kum kine ki jingsniew ba khyllah  kiba la wanrah da ki nong wan jngohkai pyrthei kaba sngewsih ka long ba nongleh khyllah ki dei ki briew jong ngi ngi hi, kine kin daw kiba pynsniew dur ia ngi kum ka imlang sahlang ha nongkyndong, Khnang ban wanrah jingbha hapdeng baroh arliang mamla kaba donkam ia ngi ban long kiba adkar ne phikir bha.

Kat kum ka jingsngewthuh jong nga, nga  buh ka kyrpad rit ia ki bor ba dei peit ka tnat jngohkai pyrthei (tourism department) ba dei ban pynkhlain mardor ia ka lad ai jingiada mariang lyngba ki jingai jing hikai ia ki briew kumno ban pyndonkam da tiar kiba iadei paralok bad ka mariang (Eco-friendly), bad ban buddien da ki ain ki bakhlain kiba lah ban pynshitom tyngeh ia kito kiba ju leh khlemakor ia ka mariang, nga buh  ka jing kyrpad  ia ki bor shnong (village council) ba ki dei ban pyrkhing tengeh da ki ain shnong (village rules)  ia ki riewshim kiba wan lehsniew lyngba ha ka dur ki nongwan jngohkai pyrthei da ka ba pynjot ia ka mariang bad ka imlang sahlang, bad kaba ba khatduh eh nga buh ka jing kyrpad rit ia ngi lang baroh  ba ngin ia shimkhia nangne shakhmat ban iada ia ka mei mariang ym ba ngin long pynban ki nong pynjot pynpra ia ki jingkyrkhu kiba ka mariang kala ai sngewbha, lada ngi long ki bym suidniew shen ka jingjot  ba shyrkhei bad ka jinglehrain kaba khraw kan wan tap ia ngi namar kumba ka long mynta kiba bun ki pung bad ki wahduit kiba don marjan ki jaka jngohkai ki lasdang  tuid  jaboh. Ka jing kylli kaba mih, hato lada kiba bun ki jaka jngohkai pyrthei la ker sawdong da ki jaboh jakhlia yn dang don hi mo ki briew ki ban wan ban shang bam lyer pyngnad sha kane ka Ri baieid jong ngi?

Kyntang iawai nga panmap ia phi baroh ki nong pule,namar lehse kan don beit ka lait ka duna ha kane ka jing pynsngew jong nga, khublei shibun.