AIS Suja
Ka jingsyaid ka pyrthei ne Global Warm ing ka la long mynta ha kane ka pateng ha shityllup pyrthei, bad ngi iohsngew ruh ia ka naba sdang une u snem 2019 naduh kane hi ka pyni ba ka jingsyiad (warming) ka la nangkiew katba ki snem ki nangiaid, bad kane ka pynlyngngoh bad briew bad mrad balei ka jia kumne hynrei da lei lei ia kane ym lah lait shuh hynrei kan nangjur pynban ong ki riewstad pyrthei mariang.
Ka jingma ka ap ia ka pyrthei mynta na ka jingkylla ka mariang ka bym pat ju iohsngew mynno mynno ruh ong u riewstad ka International Centre for Integrated Mountain Development (ICIMOD), namar bun ki lumbah (Mountains) lum thah, ki la um noh kum ki lum Himalaya bad kiwei ha kaba kine ki lumthah ki la paw da ki mawsiang (rocks) namar ba la kylla um noh ki thah na ka daw ka jingshit ba la nangkiew.
Ka don ka jingsheptieng ba sa 10 snem nangne ka jingkhluit kan nang kiew, ki lum thah kin nang um bad tuid ha ki wah sha duriaw, bad ka duriaw kan nang kiew ha ka level jong ka um duriaw. Ka jingeh kam long tang katta, hynrei kin bun ki poiwir ki phet wir (refugees) ha sawdong pyrthei namar kim ioh jaka shong sah shuh. kin sa phetwir bad rung kulmar sha ki bynta bym shah tap um ban lait im.
Ka Ri India ka long kawei na ki Ri ka pyrthei ka ban shah ktah ha kane ka rukom kum ki bynta ka India shathie ba la ker kut da ki um duriaw kum ki bynta ka Arabian Sea, Indian Ocean bad Bay of Bengal. Na ka bynta ka North East ruh kum ka Meghalaya, Tripura kan sa don ka jingshah ktah na ki phetwir refugees tad ynda haba ki um duriaw kin taplup ia ka Ri Bangladesh kaba wat mynta ruh ka la shah tap khyndiat ha ki bynta duriaw, bad kine ki phetwir Bangladesh shano kin iaphet lait noh sha ki Ri ba marjan jong ka India kum sha Meghalaya, Tripura, West Bangal. Kumta kan long ka jingkhuslai bad jingsyier mynsiem na ka daw ki refugees ki ban wan buhai shnong hapoh Ri India, ka jingeh ka long ha kata ka por ba ka India kam lah shuh ban kyntait ia kine ki refugees namar ki dei ki briew kaba wat ka UNO ka pdiang ia ki .
Kumta kine ki long ki jingeh ba lada ki lumthah Himalaya kin um kloi bad kat ka jingjia ba kum kata, kan ym slem shuh.
Ki Scientist ki khuslai mynta ba lada kane ka jingumthah kan jia kloi ha ka pyrthei, te kumba 1.65 Billion ki briew ba im shajan duriaw yn tap da ka um ia ki iing ki sem ki jingthung jingtep bad kiwei, te shano kin phet iap lait noh da kaba kin kiew sha ki bynta ri lum.
Te kane ka long kawei ka jingeh ha ka pyrthei mynta bad ha ki phewsnem ban sa wan ym tang ha India ym tang ia ka Meghalaya, hynrei ha sawdong ka pyrthei, namar ba kane ka pyrthei ka shong halor ki um duriaw. Bad ia kane ka jingshisha ka Kitab Salm ka ong – “Bad u Blei ula seng ia ka pyrthei halor ki duriaw, u pynskhem ia ka halor ki jingshlei” Salm 24:2.
Kumta lah ban ong ba kine ki jingjia kiba kum kine ki jia hapoh ka jingtip jong u Blei kaba uno uno um lah ba khang namar kan long ka por jinglyngngoh bad ka por khuslai ia ka pyrthei ia kaba u briew um lah leh ei ei shuh hynrei sa tang ban ap bad khmih lyngngoh ia kaba kum kata ka por ka ban sa jia sawdong pyrthei lyngba da kata ka jingkiew ka jingsyaid ka pyrthei ne Global Warming.
Phi don ban ong eiei?