Ki paidbah kim sngewthuh shuh balei ka Khasi Hills Autonomous District Council (KHADC) ka la kylla long pynban u Mawjynthut bad Diengpyngkiang na ka bynta ka roi ka par bad ka jingbit jingbiang jong u paidbah kiba shong hapoh u pud u sam jong ka. Ha kaba iadei bad ka jingthmu ban shna pynbha ia ka surok bah na Nongstoiñ-Nonglwai-Pombriew-Rangblang-Mariem-Umdohlun-Wahkaji-Phlangdiloiñ-Ranikor da ka sorkar Meghalaya, ban wanrah ia ka suk ka saiñ jong u paidbah ha ka leit ka wan bad ka kit ka bah, bad ban wanrah ia ka jingroi stet ha ka thie ka thaiñ West bad South West Khasi Hills, ka District Council ka la long pynban ka nongkhanglad lane u Diengpyngkiang. Balei ka leit long kumne? Hato ka KHADC kam don shuh ia ki briew kiba sngewthuh, kiba shemphang bad kiba im sngi na ka bynta ka roi ka par jong ki paidbah? Hato kita ki MDC, ki EM bad CEM ki la kyllut bad matlah lut ia ka jingdonkam jong ki paidbah jong ka thie ka thaiñ? Hato ia ka jinglut jong kane ka surok hab ban pynlut na ka pla jong ka bad namarba kam don peisa ban shna hi ka bishni ban pynshna da ka sorkar Meghalaya? Ne hato ka kwah ba ka peisa ka dei ban wan ha ka kti jong ka, khnang ban pyntrei ia kane ka surok. Oh, ngi dang kynmaw bha ka la leh aiu ia ka peisa ba la ai da ka sorkar4 India sha ka ban pynshna iaka surok na Wahkaji sha Mawthabah kaba tang 21 k.m bad ngi la iohi kumno ka long kane ka surok mynta. Hato kam ai NOC ban shna ia kane ka surok (Nongstoiñ-Ranikor) namar ka tieng ia ka KSU. Sngewbha jubab ko District Council namar ki paidbah ki kwah surok ban pynsuk ia ki bad ban rah stet ia ka roi ka par.
Kaei ka jingeh ban ai iaka NOC, ngim iohi jingeh ei ei hangno hangno ruh. Mano ba ong ba ka surok Nongstoin-Ranikor ka dei ka surok Uranium? Ka surok Uranium lei lei ka dei na Wahkaji-Nongtnger-Domiasiat-Nongbah Jynrin-Mawthabah-Kylleng-Pyndengsohiong, kam dei ka surok na Nongstoin sha Ranikor lyngba ka Rangblang bad Umdohlun. Wat bakla ia kane bad shah pyntieng shrieh pyntieng tyngaw ei ei ruh.
Ngi da kwah eh ba ka District Council ka dei ban tip bad kynmaw dngong ba lada la shna ia kane ka surok ka jingroi bad ka jingmyntoi ka dei hi naka bynta ki paidbah babun jong Ri Khasi-Jaintia bad jong ka jylla baroh kawei. Ka jingroi bad jingmyntoi ka leit kham bun sha ki paidbah jong ka West Khasi Hills bad jong ka South West Khasi Hills kiba don kumba 5 lakh ngut kiba dei na ki 500 tylli ki shnong bapher bapher. Lada kheiñ tang ia ki shnong na thaiñ Nongstoiñ ter ter shaduh sha Ranikor ruh la poi palat spah, yn nai kheiñ ia ka jingbun briew namarba la bun bha. Kane ka surok, lada shna, kan iaid lyngba ia ka hima Nongstoiñ, hima Nobosohphoh bad hima Langrin bad ki hima ki ban myntoi na kane ka surok kin long ka Hima Rambrai, Hima Myriaw, Hima Nongkhlaw, hima Mawïang, hima Maharam bad kine lai ba la kdew hangne. Kiwei ki Elaka rit kum ka hima Riangsih bad Jyrngam ruh kin myntoi lang ha ka leit ka wan ha ki por donkam.
Kiwei kiwei ki bynta jong ka Meghalaya ruh kin ioh jingmyntoi ha ka leit ka wan ne ha kiwei kiwei ki bynta. Ngi hab ban peit jngai ym tang ia mynta hynrei ia kaba hadien habud ruh namar ka pyrthei ka long kaba pyllun . Namar wat na kawei ka bynta jong ka pyrthei dang iakynduh bad kawei pat ka bynta jong ka pyrthei. Dei halor kine ki nongrim ba ka KHADC ka dei ban sngewthuh bad peit jngai bha bad ka dei ban don ka jingkitkhlieh na ka bynta ka bha ka miat bad ka jingroi jong ki paidbah. Ym ban shong shong shuki jem bad shah kynting ha ka jingsngewbha lane shong shuki da ka jingshah pyntieng pynsmiej ha ki seng aiu re ne ha ki briew ki bym peit jngai na ka bynta ka khia ka shon jong ki paidbah.
Mynta, ki don bun ki projek surok ban myntoi bad ban pynroi ia ki paidbah jong ka Ri Khasi- Jaintia bad jong ka Meghalaya kumjuh. Tang ha West Khasi Hills ruh ngi don ka projek surok ban iaid lyngba na Nongstoin-Rambrai-Kyrshai ban poi sha Chaygoan (Kamrup District) kaba jngai kumba 75-80 km; Nangta ngi don ka projek surok bah kaba jngai kumba 170 km na Mawphlang-Weiloi-Mawsynram-Balat-Ranikor-Nongjri-Moheskola ban poi sha Baghmara; Ngi don sa ka projek surok bah na Nongstoiñ-Maweit-Kulang-Nongjri; nangta ngi don sa ka projek surok bah na Riangdo-Athiabari-Hahim-ban poi sha Boko (Kamrup District). Kine ruh ki donkam ia ka NOC na ka KHADC (District Council). Hato ka District Council kan kyntait ban ai NOC na ka bynta ban shna ia kine ki surok kumba ka la kyntait ban ai NOC ia ka surok na Nongstoiñ – Rangblang-Umdohlun – Phlangdiloiñ – Ranikor? Lada ka leh kumta hato mutdur bha katno ka jingduhnong jong ki paidbah jong kane ka juk bad jong ka juk kaba hadien? Hato ka District Council ka don na ka bynta ban khang lad ia ki paidbah ban ioh ia ka hok ha ka leit ka wan bad ka kit ka bah?
Hato kan kylla long ka nongshun ha ka jaka ban long ka paralok bad ka nongiarap, ka nongda nongker bad nongsumar na ka bynta ki riewlum kiba dang iaksaid ban kiew ha baroh ki liang?. Ngi dawa ba ka KHADC kan pyrkhat bha, mut ia kaba shisha bad leh ia kaba dei. Ngi dawa ruh ba ka KHADC kan ai noh kloi ia ka NOC ban shan ia katei ka surok Nongstoin-Rangblang-Umdohlun-Phlangdiloin-Ranikor bad na ka bynta kitei kiwei de. Ngi shaniah ba ka District Council kan leh ia kane kham kloi.
Da U Bah Philip Marweiñ