Shillong, 28’lyngkot:
Ha ka jing rakhe ia ka lyngkhuh sngi iap ba 17 snem jong u Prof.G.G Swell kaba la long ha ka 25 tarik mynta u bnai ha ka shnong jong u ha Laitkynsew, ki nongkren ki la pynkynmaw ia ki kam bah ba utei u khraw pyrkhat u la noh ia u synñiang u bynhei jong u sha kane ka ri, ki la pynkynmaw ia ka jingiaid lynti jong u kaba eh haduh katta katta bad kawei pat kaba kham phylla kaba kila pynkynmaw ka long ba nalor ba u dei u khraw pyrkhat jabieng bad nalor ba u don ka jingnang jingstad kaba biang u Prof.G.G Swell u don ruh pleng ia ka bor met kaba khlaiñ kaba la ong ba u dei u riewlum ba nyngkong eh ha ka ri India uba la ioh Black Belt ha ka jing iakhun Karate. U bah Swell u la ioh ia katei ka kyrdan Black Belt kum u nongiakhun Karate uba tbit na Rangoon kaba don hapoh Burma kaba ki ong mynta ka Yangon Myanmar.
Ha katei ka jing rakhe ia ka lyngkhuh sngi iap ba 17 jong u ka para trai jong u bah Swell ka kong Wanplisibon Rajee ka la iathuh shaphang ki kam jong u da kaba sdang naduh ka sngi kha, ki jingpule puthi, ki jingtrei haduh ka sngi ka jingiap jong u. La kha ia u bah Swell ha ka 5 tarik u nailar, 1923 ha ka shnong Lait kynsew bad u la khlad noh ha ka 25 tarik u Kylla lyngkot, 1999 ha Woodland Hospital ha ka rta kaba 76 snem. Ka snem ba la kha ia u ki dei ki snem ba la khih ka thma bah ha ka pyrthei baroh kawei. U don lai ngut shi para ar ngut shynrang bad kawei ka kynthei, ar ngut ki shynrang kim don shuh ha kane ka pyrthei hynrei kaba sah mynta ka dei sa tang ka para jong u ka kong Wanplisibon Rajee, kaba la don mynta 77 snem karta.
U bah Swell u la pule ha kawei ka skul LP ha ka shnong Laitkynsew haduh ka klas III bad hadien kata u la leit skul biang ha shnong la jong ha ka skul Presbyterian ME School haduh ba un da pass ia ka klas VI. Tang mar ia pass ia ka klas VI u bah Swell u la leit ban bteng ia ka jingpule jong u ha Ramakrishna Mission, Sohra ha u snem 1936 bad u la leit skul ha katei ka skul haduh ba un da poi sha ka klas X kata haduh u snem 1939. U la pass ia ka Matrik na katei ka skul kaba u la ia khun ia ka eksamin kaba ki ong ha katei ka por ka Entrance na Kolkata University ha kaba u la pass ha ka 1st Division.
Hadien ba la pass ia ka Matrik u bah Swell u la hap ban mih noh na la shnong bad na la thaiñ ban leit bteng biang ia ki jingpule kiba kham shajrong bad ha katei ka por u la bteng ia ka jingpule jong u ha Scotish Church College , Kolkata bad ha katei ka por u la sah ha ka Hostel kab ala tip kyrteng kum ka Doph Hostel kaba dei ka Hostel jong uwei u Missionary uba kyrteng u Doph. U la pyndep ia ka BA na katei ka kolej ha ka sobjek English kum ka honours, nangta u la shim ia ka Philosophy bad Economisc , ki sobjek kiba eh tam ha ka Arts Stream. Ha ka BA u la long u ba nyngkong eh napdeng ki 2nd Class. Ha ka por ba u dang don ha College la ong ba u bah Swell u dei u nongiatai nia uba shyrkhei bha ( Debate) bad u la jop ruh ha ka jingiakob ia tai nia hapdeng ki kolej ne ka Inter College Debate.
Hadien ba u la dep ia ka BA u bah Swell u la bteng biang ia ka jingpule jong u ha Calcutta University bad nangtei u la pyndepia ka Master Degree jong u bad ha kane ka kynti ba mynta u la pass ha ka 1st Class. Kitei ki dei ki sngi kiba u bah Swell u la pynkut noh artad ia ki por leit skul,leit kolej bad baroh ki jingpule jong u. Ha katei ka por ba u la pyndep ia ka jingpule ka dei ka snem kaba la pynkut noh ia ka thma bah ba-ar jong ka pyrthei kata ha u snem 1945. Haba la dep ia ki jingpule u bah Swell u la wan phai noh sha Shillong bad u la ia poi kha bad ka kong Lajopthiaw Lyngdoh kaba sah ha Shillong.
Ki jingtip kiba u Rupang u la ioh lum la ong ba ha ka por ka jinglong khynnah shuwa ban leit sha Kolkata u bah Swell u dei u khynnah uba smat bha bad u im u long kum kiwei pat ki khynnah nongkyndong, watla u la leit shong skul sha Ramakrishna ha Sohra hynrei la ong ba u bah Swell u dei uba ju iarap kam ha la ing da kaba kit jingkit ha ka khoh kaba heh na la shnong kata na Laitkynsew sha Hat Shella ne hat Mawdon, sha Majai bad sha Mawmluh bad Iew Sohra ban leit die jingdie.
(Kitei ki dei ki sngi naduh ba la kha ia u bah Swell, ka por khynnah jong u , ki por ka jingleit pule jong u, sngewbha pule biang ha ka sngi kaba bud ban tip ia ka por kaba la dei ia u ban trei ban ktah bad kumno u la poi sha ka politik bad uba la kylla long u khlur jong kane ka ri).
Phi don ban ong eiei?