B.M.Lanong
Ngim ju lah ban klet ia kawei ka trok kit blei-thaw kaba la wan pynsawa ha wah Lukha, Jaintia Hills da ka jingrwai Krismas, ‘Jingle Bell-Jingle Bell’ ha u bnai October 2006, ban bret ia katei ka blei-thaw na kawei ka karkhana kaba la dep rakhe ia ka Durga Puja ki Hindu.
Ngi la ialeit lang bad ki paralok na Jaintia ban khwai myllen ha katei ka wah Lukha bad dei haba lah sdang dait dohkha, ha ka por 3-4 baje janmiet, wan rung kynsan katei ka trok, kaba dap da ki khyllah jait suda, kiba la iashad kynthih sngewbha ia ka jingrwai “Jingle Bell, jingle Bell…..” bad hapdeng katei ka jingshad ‘Rok’, ki pyntyllun artat ia ka blei thaw sha um jrain. Ngi hap ban shu kynriah noh shawei ha ka jing-iarkhie bym lah set shuh.
Uwei u dohlieh pat uba la wan mih na kawei ka krem kaba ula leit rung kai (Caving), u la wan shajan jong ngi bad u kynthoh, oh, shane ki briew ki ia rakhe Krismas ha u bnai October? Um tip ba ki dei ki Hindu kiba trei bylla ha ki karkhana, haduh ba ngin da pynshai ha u; u ruh ula rkhie pashait….. ‘crazy…crazy’.
Khlem rel ne lynti rel, naduh shuwa kitei ki snem haduh mynta, ki bar jylla ki la seng ia ki karkhana bad kiwei ki lad kamai ba bun jait ha kane ka jylla Meghalaya, ban da wan lei sa ki rel, ym tip shuh, sa kiei kiban jia.
Ka Jaintia Hills kaba bun mar poh-khyndew, ka kham iajan bad ka Assam, Mizoram, Manipur bad kiwei ki jylla, kiba ki Rel kit briew-kit mar ki la don; hynrei ki don pat ki jingpyrkhing ia ka jingwan rung bad ban ai jaka shong ia kiwei, ym kumba long shane sha ngi, ha kaba bun ki shnong- ki thaw ruh, ki la don da ki kyrteng khyllah bad kumta ter-ter. Ynda la wan lei shane sa u Home Minister Amit Shah naduh Delhi ha u snem 2019 ban pynbna wanrah Rel noh, nga la pynpaw pyrshah, ba lada ai lad ba ki rel kin wan rung sha kane ka thain jong ngi, kin mih bun ki jingsniew bad jingma suda ban ia ki jingmyntoi. Ki lum ki wah, ki khlaw ki btap bajyrngam bad ka lyer pyngngad, kin jah rngai lut hapoh khyndiat por, yn mih bujli da ki jingsyllen bad jingthylli, ryngkat bad ki jingsma iwli babun rukom, ter-ter-ter. Kin sa mih ruh sa ki jingjah rngai ki khynnah samla samhoi kwah shong Rel bad kumta ter-ter.
Ka khaii-pateng ba bun ruh, ha kti kiwei, naduh ki barit, haduh ki baheh, namar ym tang ba ki nang, ki tip rukom bad ki don ruh u kynjri jingiadei ha kylleng.
Nga la kmen pat haba nga la iohi ba la don bun kiba pyrshah ia kane ka Rel bam-briew, khamtam da ka KSU bad ki sengbhalang naduh Khasi Hills, shaduh Jaintia Hills bad ha kylleng, haduh ba ka Sorkar kam banse shuh mynta, ban sngap bad ban pyndam noh ia kata ka jingthmu phah Rel sha ngi shane. Dei ban kmen ia kane ka rai.
Da ki spah bad ki hajar snem ngi la im bad ngi la nang roi suki ruh, khlem kita ki Rel, balei pat ban kwah khyllah mynta, khamtam ia ka jingma kaban pynkylla khongpong lut ia kaba ju long, ha ka jaka ban pynroi bad ai jingiada ?
Kan bha ban iehnoh ia kane ka ‘Rel’ ha kiwei pat kiban wan hadien jong ngi, kiban sa rai ha kita ki por, la ki la sngew donkam Rel ne em. Ka por hi kan sa kdew ia ka jingdonkam, ne da kumwei pat.
Phi don ban ong eiei?