Ka jingshah rem jong u kandidet ka NPP ha kane ka ilekshon kaba dang shu dep ka dei kaei kaei ka bym kham ju jia koit namar kam ju don ka sien ba u kandidet jong ka seng saiñ pyrthei kaba don ha ka bor synshar un shah rem ha ka ilekshon kaba la pynkynriah ïa ka sngi thep vote (by-election). Ka NPP ka la pyndonkam lut baroh ka bor bad ka buit thamula nangta wat ban pyntieng pynsmiej ruh bad sa kiei kiwei de ki buit hynrei ka la shah rem.
Ka khubor ka shai bha la kum ka jingthoh ha ka kynroh. Ka NPP bad kumjuh ruh ki kandidet bat lot jong ka kim lah ban ïoh ïa ka jingshaniah jong u paitbah ba bun, khamtam ha ri lum Khasi. Ki nongïalam ba hakhmat duh jong ka, ha kane ka ilekshon ba dang shu dep, ki la pynpaw pyrthei ïa kata ka jingsngew shngain ruma ha kaba ki la kren da ki sur pyntieng briew ha ki rukom bapher bapher ha kylleng ki jaka jong ka konstitwensi, bad kaei kaba ki ïoh ka long u paitbah u la ai jubab da kaba pynrem ïa ka. Phim lah ban shu shim sting ïa ka jingshemphang jong u paitbah bad haba u paitbah u shim rai bad jubab, baroh kito ki jingkein jong phi ki seng saiñ pyrthei kin shu pulom ei khamakha. Ha ka jingshisha ka dei ka dak jingmaham ïa ka sorkar MDA-2 ba la lam khmat da ka NPP ba kam dei ban shim sting ïa ka mon u paitbah. Sa kawei ka mat ka long halor ka jingpynslem ban ïatai halor ka roster system bad ban khmih biang ïa ka State Reservation Policy kumba la dawa da ka Voice of the People Party (VPP) bad kiwei de. Watla ka Cabinet ka la ïakren ïa kane ka Eoster System ha ka 17 tarik u May 2023 bad kan sa ïakren biang ha ka All Party Meeting ba la pynbeit ban long ha ka 19th of May, kane ka kynrum kynram kan ym pat kut.
Ka jingïeng pyrshah jong ka VPP halor ka jingpyntreikam ïa ka Roster System na sha khmat (retrospective) bad ka jingdawa jong ka VPP ban khmih bniah biang ïa ka State Reservation Policy 1972, ka la nang sawa ha man la ki dong ki thaiñ bad ka la nangïoh jingkyrshan. Nga kyrmen ba ka sorkar kan shim ïa ka rai kaba biang ha ka por ka ba biang shuwa ba kane ka jingkynad kan bthei sha ka jingbitar bad ka jingïakhih paitbah khamtam ha ki jaka kum ha rilum Khasi, Jaintia bad them Ri-Bhoi. Lada ka sorkar kam lah ban shim ïa ka rai kaba dei biang, kane kan lam sha ka jingktah ïa ka shong suk shong shngain ha ka Jylla. Ka Roster System kam dei ka rocket science bad ym lah ban pynsngewthuh ha ka dur ka table (tabular form). Naduh ba sdang kata u 26 tarik May 2022, ka sngi ha kaba la pynbna ïa ka Roster System ha ka Gazette of Meghalaya, ka roster model bathymmai jong ka, leh se, ka ba 100, 200 ne 500 points (kawei ka point ka kdew na ka bynta kawei ka post) ka pyni ïa ki points ban mang kyrpang (reserved) na ka bynta ki category bapher bapher ïa ki ban sat hung lyngba ka direct recruitment ha ki post jong ka Jylla Meghalaya na ka bynta baorh ki post ban sa wan hadien YM DEI da kaba pyntreikam ïa ka roster na shadien ne na ki por kiba la dep ne mynshuwa. Ka Point 1 (Ka Jinglaitkam nombar 1) ka lah ban sdang da ka reserved category lane unreserved category bud sa ka point 2 (Ka jinglaikam nombar 2) bad kumta ter ter da kaba pynshong nongrim halor ka Reservation Policy ba la pyntreikam. Ha kajuh ka rukom lah ban leh ruh ha kaba pynkiew kyrdan (promotion).
Nga kyrmen bad nga duwai ba ki nongmihkhmat jong ngi ki la long kiba la pynkhreh khnang bay n ym don mano mano bal ah ban pynbieit ïa ki. Haba ka jingdawa jong ka VPP bad kiwei ban pynsangeh ïa baroh ki jingthung kam ba sahteng ha kaba ïadei bad ka jingpynbeit ïa ka tarik ban pyntreikam ïa ka Roster System ka long kaba donhok, ka long kaba don hok ruh ban ong ba kano kano ka jingduh ïa ki post na ka bhah Khasi-Jaintia namar ka jingbakla ha kaba pyntreikam ïa ka Roster System da kaba shim na ki snem ba hashuwa kaba sdang naduh u 10tarik May (Ka Tarik jong ka Office Memorandum) land ka 26 tarik May 2022 ( ka Tarik jong ka Notification ha ka Gazette of Meghalaya) 2022 haduh mynta, ïa kata ruh dei ban siewdor pat ha kaba thungkam hadien habud (prospectively). Ko ki nongmihkhmat baieid. Khamtam kiba mih khmat na rilum Khasi bad Jaintia bad na them Ri-Bhoi, ka lawei jong ki khun samla ka ri ka don ha ka kti jong phi mynta. Husiar! Kane kam dei shuh ka snem 1972 bad ngi dang khmih bniah kumno phin leh!
Khublei,
Uba don ka jingkit khlieh na ka bynta ka jaitbynriew,
Prof. Lakhon Kma
Lawsohtun, Shillong-4
Phi don ban ong eiei?