Shillong:U Myntri Rangbah ka Jylla Conrad K Sangma, hynnin ka sngi Palei, ula wanrah ïa ka Mang Tyngka ba Jylla ba duna T. 1,592 klur jong u snem 2023-2023, kaba long 3.42% jong ka Gross State Do mestic Product (GS DP), haba pynman ba kane ka dei ka “mang tyngka u paidbah” ne “people’s budget”.
Ka jingïoh lum pisa baroh lang ka kot T. 21,781 klur ha kaba ka revenue receipt la mang T. 19,414 klur bad ka capital receipt la mang T. 2,366 klur, ong u Conrad ha ka jingkren maitphang ïa ka mang tyngka.
Lait noh ïa ka jingshim kylliang ba T. 2,339 klur, ka jingïoh lum baroh lang la kheiñ ba kan kot T. 19.442 klur, ula ong haba bynrap ba ka jingpynlut baroh lang la kheiñ ba kan kot T. 22,022 klur ha kaba ka revenue expenditure ka long T. 17,186 klur bad ka capital expenditure ka long T. 4836 klur.
Katkum ka jingong u Myntri Rangbah uba bat ïa ka Tnat Pla tyngka, ka jingkheiñ antad jong baroh ka jingpynlut kan kot T. 21,034 klur lait noh ka jingsiew ïa ka ram kaba kot T. 988 klur.
Ula ong ba ka jingsiew sut na ka bynta u snem 2023-2023 la kheiñ antad ba ka kot T. 1,169 klur bad ka jingsiew ïa ka baibam tymmen (pension) ka long T. 1,794 klur.
“Namar kata, nga wanrah ïa ka mang tyngka jong u snem 2023-2024 kaba duna pisa T. 1,592 klur, kaba long 3.42 % jong ka GDSP,” ong u Conrad.
Haba ai sngewbha ïa kane ka mang tyngka sha ki paidbah ka Jylla, u Myntri Rangbah ula ong “Nga kwah ban pynman ïa kane ka mang tyngka kum ka mang tyngka u paidbah”.
Ula ïai ban ïa ka jingkular ban pynkylla ïa ka Meghalaya kum kawei na ki top 10 na ki Jylla hapoh ka Ri shuwa u snem 2032, haba ka Jylla kan rakhe ïa ka diamond jubilee jong ka jingïoh Jylla la ka jong bad ong, “Ka thong ka long ba ngin long napdeng ki 10 tylli ki Jylla ba hakhlieh duh ha ka liang ka GDP bad ka roi ka par. Ryngkat lang, ngin ïakhun ban tei ïa ka Jylla kaba kiew irat bad kaba kmen”.
Haba kren ïa ka thong ba kongsan eh ha ka roi ka par jong ka sorkar MDA-2 ka ban sa pyntreikam hakhmat eh ha kine ki san snem ban wan, u Conrad ula ong, “Ngin wanrah ïa ki policy bad ki prokram ban kyntiew arshah ïa ka GSDP sha ka T. 80,000 klur hapoh u 2027-2028 bad mynta ïa ka Meghalaya ka 10 billion-dollar economy ne ban kyntiew ïa ka ïoh ka kot sha ka 10 billion dollar. Ka jingpynleit jingmut kan long ha kaban kyntiew ïa ka jingpynlut na ka Sorkar bad ka jingkynshew shimet lyngba ka kam khaïi, kam jngohkai, ka rep ka riang bad kiwei kiwei”.
U Conrad ula ong ba ka Sorkar kan trei borbah ruh ban kyntiew arshah ïa ka jing?ohkamai ki nongrep na ka bynta ki 6 lak tylli ki longïing ha ki jaka nongkyndong, ban kynjoh ïa ka zero infant and maternal mortality jingbym don ba ïap shuh ki Khunlung ba kha bad ki Kmie ba kha Khun da kaba pynthikna ba kin leit kha khun ha ki jaka sumar, ban pynthikna ba baroh ki khynnah kin ïoh ïa ka lad ba biang eh ba kin khie kin san ha ka rukom kaba dei bad ban aikam ïa 5 ngut ngut ki samla haba pynleit jingmut ha ki kam rep kam riang, digital service, sengkam lajong bad ka kam jngohkai.
Kiwei pat ki thong jong ka Sorkar ka kynthup ïa ka jingpynkhlaiñ ha ka jingdon ki madan ïalehkai ban saiñdur ïa ki nongïalehkai ba hadien habud, ban pynkylla ïa ka Meghalaya kum ka eco-tourism destination, ban sam bording ba khlem jingthut shuh, ban pynpoi umkor sha man ki thliew ïing, ban shna ïa ka New Shillong bad ban pynkhlaiñ ïa ka jingkhaï? ha ki jaka khappud.
U Myntri Rangbah ula ong ba ha ka snem mang tyngka ban wan, la khmih lynti ba ka GSDP kan kiew sha ka T. 46,600 klur, ka jingkhmih lynti ban kiew haduh 11.5%.
Ula ong ba ka revise estimate jong ka bhah na ka khajna ka sorkar pdeng na ka bynta une u snem mang tyngka ba mynta la antad ba kan kot T. 7,386 klur haba bynrap ba kane ka long kumba 18% khamheh ïa ka jingmang ha ka mang tyngka ba long T. 6,264 klur.
“Ha u snem mang tyngka 2023-2024, nga la kheiñ antad ba ka bhah jong ka khajna na ka Sorkar Pdeng kan kot T. 7834 klur bad ka pisa ba kot T. 8908 klur baroh lang kan long na ka jingphah pisa ka sorkar pdeng ne central transfer,” ula ong.
U Conrad ula ong ba katkum ka revise estimate jong une u snem mang tyngka ba mynta, ka jingïoh lum khajna jong ka Jylla kan kot T. 2636 klur. “Na ka bynta u 2023-2024, nga kheiñ antad baka jingïoh lum khajna ka Jylla kan kiew da 22% ban kot sha ka T. 3,205 klur. Kane ka kynthup ïa ka T. 1785 klur kum ka GST, T. 792 klur kum ka khajna na ka ïadie ïathied bad khaïi bad T. 413 klur na ka excise,” ula ong.
Ula ong ba ka jingkheiñ antad ïa ka jingpynlut pisa baroh lang na ka bynta u snem 2023-2024 kan long T. 22,022 klur bad kane kan kynthup ïa ka T. 17,186 klur ka revenue expenditure bad T. 4836 klur kum ka capital expenditure.
Phi don ban ong eiei?