Shillong: Ka State TB Cell jong ka National Health Mission(NHM), Meghalaya, mynhynnin ka sngi ka 23 tarik u bnai Jylliew 2022 ka la pynlong ia ka jingïakynduh lang bad lad pathai khubor ba kin pynphriang ïa ka jingtip jingshemphang sha ki nongshong shnong ka jylla shaphang ka jingpang TB bad ka jingthong jong ka sorkar India ban ban rat dyngkhong syndon katei ka jingpang ha ka ri la kumno kumno ha u snem 2025.
Ia katei ka prokram la pynlong la wan shim bynta lang da u Ramkumar S, IAS, Mission Director jong ka NHM Meghalaya, ki doktor ba kynthup ïa u Doktor M Mawrie u ba dei u State TB Officer, Dr. J. Kharwanlang, District Tuberculosis Officer bad kiwei de ki doktor bad ki nongshah khot sngewbha.
Haba ai jingkren ha kane ka prokram, u Ram Kumar, IAS u la pynpaw ïa ka jingbynñiaw namar ba ki paidbah ki kheiñ sting ïa ka jingpang TB ym kumba ki shim khia ia ka jingpang Covid-19. U la ban jur ïa ka jingdonkam ban ïatreilang khnang ba ka ba ka jingthmu ka long ban rat diengkhong ia ka jingpang TB napoh ka jylla Meghalaya bad ha ka ri ha u snem 2025 kan long kaba jop. Shuh shuh na ka liang jong u u la ñiewtang kyrpang eh ïa ka kam radbah jong ki ASHA ha ka ban trei na bynta kane ka thong ha ki shnong bad ki kyntoit jong ka jylla.
Haba ai jingkren bad jinghikai halor ka jingpang TB u Doktor M Mawrie, u la ong ba hapoh ka jylla Meghalaya ha u snem 2020, ki don haduh 4145 ngut kiba la ïoh ia ka jingpang TB ha kaba napdeng kitei kiba la lah ban pynkoit ki la poi sha ka 81% bad kiba la khlad noh ki don 5.6% kaba long 200 tam. U Doktor Mawrie u la ong ba ha ka jylla Meghalaya ban ïap haduh 200 tam ngut kam dei kaei kaei kaba ngi dei ban kheiñ sting khamtam lei lei ba ka la dei lypa ka jylla kaba rit. Shuh shuh u la ïathuh ba ha u snem 2021 ki don haduh 4189 ngut kiba pang ïoh ïa ka jingpang TB.
Katba ha u snem 2022 kat haduh u bnai Jymmang ki don haduh 1860 ngut kiba pang TB kaba la poi sha ka 74.4% ha kaba kiba wan ban phah test ha ki jaka sumar sorkar ki don 1498 ngut kaba long 71.9% bad kiba wan ban test ha ki jaka sumar shimet ki don 362 ngut kaba long 86.9%.
Katkum ka jingioh jingkheiñ, ki khyllung naduh ki bym pat dap snem haduh kiba lah 14 snem ka rta kiba la ïoh ia ka jingpang TB naduh u bnai Kyllalyngkot haduh u Jymmang jong u snem 2022, ki la don 112 ngut kaba long 6% katba kiba la 14 snem ka rta shaneng ki don 1,748 kaba long 94%. Ki shynrang kiba la ioh ia katei ka jingpang naduh u bnai Kyllalyngkot haduh u bnai Jymmang 2022, ki la don haduh 1107 ngut kaba long 59.50%, ki kynthei ki don 752 ngut kaba long 40.40%.
U Doktor M Mawrie u la kyrpad ia ki paidbah ba lada ki don ka jingshit, ka jyrhoh kaba neh haduh ar taiew tam, ka jinghiar ha ka jingkhia ha ka met bad ka jingsyep ha ka met ha ka por ba ki thiah mynmiet bad ki don ruh kiba jyrhoh snam, kim dei ban kheiñ sting hynrei ki dei ban wan mar mar sha ki jaka test ba kin ioh ia ka jingsumar kaba paka bad ban phah test ïoh ki don ka jingpang TB.
Shuh shuh u la ong ba ka sorkar India lyngba u Myntri Rangbah duh u Narendra Modi ka la sdang ïa ka prokram kaba la tip kum ka National TB Elimination Programme, da ka thong ban rat dyngkhong ïa kane jingpang la kumno kumno ha u snem 2025.
Shuh shuh u la ban jur ruh ïa kito kiba pang ba kim dei ban salia ban phah test da ïa kane ka jingpang khnang ban lah ban teh lakam ïa ka jingphriang jong ka. U Dr Mawrie u ai ruh ka khubor kaba shai ba ka jingpang TB ka dei ka jingpang kaba lah ban pynkoit bad u la ban jur ruh ïa kito kiba ïoh ïa kane ka jingpang ban tista ïa ka jingdih ïa ki dawai kumba la bthah bad ba kim dei ruh ban sngew khohñioh bad ai ïa ka bank account jong kiba ka sorkar kan ïoh ïarap da ka pisa kaba 500 tyngka man la u bnai ba kin ïoh thied ïa ki jingbam tei met.
Na ka liang u Dr Mawrie u la pyntip ruh ba ka sorkar pdeng ka pynshlur ïa ki riew shimet, ki kompeni, ki nongmihkhmat paidbah, balang bad ki niam, ki seng bhalang ne seng trei mon sngewbha ba kin wan shakhamat ban ting(adopt) ïa ki nongpang TB ha kaba kin ïarap ïa kine ki nongpang ba ki ting ban ai da ki jingbam tei met tad haduh ba kin da koit pura na kane ka jingpang namar u ong ba kat haduh mynta dang tang ka Social Services Centre jong ka Balang Catholic kaba leh ïa kane ka kam.
Ha kane ka sngi la ïoh ruh ïa ka jingkren na ki arngut kiba la koit na ka jingpang TB ha kaba ki ïathuh ïa kaei kaba ki ïakynduh ha ryngkat ka jingkyntu kynpham ïa kiba ïoh ïa kane ka jingpang ban jingkohnguh ïa ka jingbthah ki doktor khnang ba kin ïoh ïa ka jingkoit na kane ka jingpang.
Phi don ban ong eiei?